اضافه کاری چیست؟ فرمول محاسبه اضافه کاری در قانون کار

---

اضافه کاری و نحوه محاسبه اضافه کاری، یکی از مهم‌ترین چالش‌های بین کارفرما و کارگران است. قانون اضافه کاری مفهوم مشخصی دارد اما معمولاً هرکس نگاه متفاوتی به اضافه کاری دارد.اما آنچه که مهم است همه بدانند، تعریف اضافه کاری از نگاه قانون، قوانین مربوط به آن و نحوه محاسبه اضافه کاری است. علاوه بر این، قوانین اضافه کاری مفاهیم مرتبط بسیاری دارد که در این مطلب به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

نحوه محاسبه اضافه کاری، فرمول محاسبه اضافه کاری سال 1402 و ساعات کاری مصوب وزارت کار از جمله مهم‌ترین ابهامات و دغدغه‌ها برای اضافه کاری است. هر کدام از این مفاهیم جزئیات زیادی هم دارند که در این مقاله به صورت کامل و مفصل به آن‌ها می‌پردازیم. در ادامه با سپیدار سیستم همراه باشید.

پیشنهاد ما به شما: قسمت ۱۸۰رادیو مالی | پاسخ به سوالات شما درباره حقوق و دستمزد و قانون کار

اضافه کاری چیست؟

تعریف اضافه کاری از دو نگاه قابل بیان است. یکی نگاه عموم مردم و عرف جامعه و نگاه دیگر، نگاه قانون کار به اضافه کاری (اضافه کار قانون کار) است. البته این 2 نگاه هر دو یک مفهوم و تعریف را درباره اضافه کاری بیان می‌کنند. اگر فرمول اضافه کاری را بدانید، فهم این موضوع بسیار راحت‌تر است. 

در تعریف عمومی از اضافه کاری می‌توانیم بگوییم که اضافه کاری یعنی محول کردن کار اضافی به یک کارگر یا کارمند. البته برای در نظر گرفتن و محاسبه اضافه کاری شرایطی در نظر گرفته شده است که باید هم کارفرمایان و هم کارگران و کارمندان آن‌ها را مد نظر داشته باشند. در ادامه به این موارد و روش محاسبه اضافه کاری نیز اشاره می‌کنیم.

فرمول محاسبه اضافه کاری سال 1402

محاسبه اضافه کاری 1402 به کمک جدول زیر امکان پذیر است:

عنوان	فرمول اضافه کاری
فرمول اضافه کاری بر مبنای 220 ساعت کار	کارکرد اضافه کاری × 1.4 × 220 ÷ حقوق پایه
فرمول اضافه کاری بر مبنای 192 ساعت کار	کارکرد اضافه کاری × 1.4 × 192 ÷ حقوق پایه
فرمول اضافه کاری بر مبنای 198 ساعت کار	کارکرد اضافه کاری × 1.4 × 198 ÷ حقوق پایه

برای اطلاع از نحوه محاسبه اضافه کاری با حقوق پایه، ابتدا باید دستمزد هر ساعت کار قانونی سال 1402 را محاسبه کنید. در این صورت اگر 40 درصد از دستمزد هر ساعت کار معمولی را به دستمزد یک ساعت کار اضافه کنید، مبلغ هر ساعت اضافه کاری را محاسبه خواهید کرد.

 بنابراین نحوه محاسبه اضافه کاری برای هر ساعت در نظر گرفتن 40 درصد از دستمزد یک ساعت کار عادی بعلاوه دستمزد یک ساعت کار است. به عنوان مثال درباره نحوه محاسبه مبلغ اضافه کاری می‌توان گفت، اگر برای هر ساعت 100 هزارتومان دستمزد دریافت کنید، میزان دستمزد شما برای یک ساعت اضافه کار 140 هزارتومان خواهد بود.

جالب است بدانید برای هر کدام از موارد مرتبط با حقوق و دستمزد، مثل عیدی، سنوات، سختی کار و دیگر موارد، فرمول‌های مشخصی وجود دارد. پیشنهاد می‌کنیم با مطالعه این مقالات، اطلاعات خود را در زمینه حقوق و دستمزد افزایش دهید. مقاله فرمول محاسبه عیدی می‌تواند نقطه مناسبی برای شروع یادگیری باشد.

برای شرکت‌ها و کارفرمایان نیز، طریقه محاسبه اضافه کاری بر اساس فرمول اضافه کاری سال 1402 با استفاده از نرم افزار حقوق و دستمزد، راحت خواهد بود.

ضریب اضافه کاری

ضریب پرداخت اضافه کاری چقدر است؟ مطابق قانون کار، ضریب اضافه کاری برابر با 1.4 می‌باشد. یعنی هر فرد بابت هر ساعت اضافه کار، 40 درصد بیشتر از دستمزد یک ساعت کار عادی دریافت می‌کند.

محاسبه آنلاین اضافه کاری

تتوجه به این نکته در هنگام محاسبه اضافه کاری آنلاین ضروری است که: مبنای ساعت کاری، با توجه به قوانین شرکت و مجموعه‌ای که در آن فعالیت می‌کنید، متفاوت است. برای اطلاع از مبنای محاسبه اضافه کاری و مبنای ساعت کار، باید با مدیر مالی یا حسابدار صحبت کنید.

اضافه کاری در قانون کار (وزارت کار)

در قانون کار چنین ذکر شده که هر کارگری موظف است در هر شبانه‌روز 8 ساعت و در هفته 44 ساعت کار کند. اما در صورتی که کارفرما ساعات بیشتری کارگر را به انجام کار هدایت کند، کارگر مشمول دریافت اضافه کار خواهد بود. مبحث اضافه کاری برای کارگرانی که دارای کارهای سخت و زیان‌آور هستند متفاوت است و ساعت کاری آن‌ها 6 ساعت در روز و 36 ساعت در هفته خواهد بود.

ماده 59 قانون کار به کارفرما تذکر می‌دهد که کارگر برای انجام اضافه کاری باید رضایت داشته باشد و بابت میزان اضافه کار کارمند، باید 40% بیشتر از مزد هر ساعت کار عادی به کارمند پرداخت شود. اما آیا تمامی کارگران می‌توانند اضافه کاری کنند؟ خیر این‌گونه نیست و کارگرانی که به فعالیت‌های شبانه مشغول هستند، کارگران با مشاغل سخت و زیان‌آور و نوجوانانی که بین 15 تا 18 سال سن دارند، باید از انجام اضافه کاری خودداری کنند.

نکته: کارفرما باید بداند در صورتی که از این سه گروه ذکر شده اضافه کاری بخواهد، مسئول تمامی اتفاقاتی است که رخ می‌دهد و در صورت بروز حادثه برای کارگران موظف است تمامی خسارات ناشی از آن را پرداخت نماید.

انواع اضافه کاری

در این قسمت شما را با انواع اضافه کاری آشنا می‌کنیم. اضافه کاری فرهنگیان و کارگران با هم تفاوت‌هایی دارد که در اینجا به آن اشاره خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید.

اضافه کاری فرهنگیان

نحوه محاسبه اضافه کاری معلمان ۱۴۰2 به این صورت است که معلم‌ها، کارکنان اداری و آموزشی بر اساس حکم کارگزینی خود مشمول اضافه کاری می‌شوند. این افراد با گذراندن زمان بیشتر در محل کار خود و پرداختن به امور آموزشی دانش‌آموزان از این حق بهره‌مند می‌شوند. اما برای محاسبه این موضوع یک ساعت اضافه کار آموزشی (حق التدریس شاغلین) دستورالعمل پیچیده‌ای وجود دارد که حق شغل، حق شاغل، تفاوت بند(ی) تبصره ١٢ بودجه سال ٩٨ و – تفاوت جزء (۱) بند الف تبصره ۱۲ بودجه سال ٩٧ جمع بسته شده و بر 100 تقسیم شود. موارد ذکر شده در حکم کارگزینی این افراد موجود است.

نحوه محاسبه اضافه کاری کارگران

محاسبه اضافه کاری 1402 در صورتی برای کارگران امکان‌پذیر است که با رضایت آن‌ها همراه باشد و برای تمامی افراد شاغل طبق فرمولی ثابت انجام می‌شود:

ساعات اضافه کاری * ۱.۴* ۲۲۰ / (حقوق پایه) = فرمول اضافه کاری

ساعت کار کارمندان طبق قانون کار چقدر است؟ (ساعت کار قانونی سال 1402)

طبق ماده 51 قانون کار، ساعت کاری کارگر نباید از 8 ساعت در یک شبانه روز بیشتر باشد و در هفته نیز نباید از مرز 44 ساعت بگذرد. البته قانون کار در مورد ساعت کار قانونی سال 1402، کارهای سخت و زیان آور شرایط متفاوتی وضع کرده است. ساعت کار وزارت کار برای این کارها در یک شبانه روز نباید از مرز 6 ساعت عبور کند و در هفته نیز نباید بیشتر از 36 ساعت باشد.

یکی از نکات مهم در مورد نحوه محاسبه اضافه کاری کارمندان این است که ساعت کاری وزارت کار این است که از نظر قانون این امکان وجود دارد که کارفرما و کارگر توافق کنند که ساعات کار در برخی روزها بیشتر و در برخی کمتر باشند، اما مجموع این ساعات در هفته نباید از مرز 44 ساعت و 36 ساعت قانونی تجاوز کنند. در صورتی که ساعت کار وزارت کار بیشتر از حد تعیین شده باشد( همان 8 ساعت کاری اداره کار) باید دستمزد آن با شرایط قانون اضافه کار محاسبه شود. (طبق فرمول اضافه کاری کارمندان) 

جزئیات ساعت کار قانونی که از نظر قانون مورد تایید است برای هر سال به صورت جداگانه منتشر می‌شود. ساعت کار وزارت کار در سال 1402نیز تدوین و منتشرشده است. در جدول زیر می‌توانید، ساعات کاری سال 1402 را با جزئیات دقیق مشاهده و بررسی کنید.

جدول ساعات کار قانون کار کارگران در سال 1402

همچنین اگر به اطلاعات مفصلی در مورد سنوات خدمت احتیاج دارید پیشنهاد می‌کنیم مقاله سپیدار در رابطه با این موضوع را از دست ندهید.

نرخ و قیمت هر ساعت اضافه کار چقدر است؟ محاسبه هر ساعت اضافه کاری سال 1402

براساس قانون و فرمول اضافه کاری، هر ساعت اضافه کاری، مشمول پرداخت 40 درصد اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی کارگر خواهد بود. به این ترتیب در هنگام محاسبه ساعت اضافه کاری، باید 140 درصد مزد هر ساعت کار عادی کارگر را به عنوان مزد هر ساعت اضافه کاری آن در نظر بگیرید. اجازه دهید پرسش اضافه کاری ساعتی چند را با یک مثال در مورد نحوه محاسبه اضافه کاری بررسی کنیم. فرض کنید یک کارگر در یک شرکت تولیدی در سال 1402 مشغول به کار است و شرایط کار او به شرح زیر است:

• مزد روزانه: 176,942 تومان (حداقل دستمزد روزانه طبق مصوبه شورای عالی کار در سال 1402)
• ساعت کار موظفی در روز: 8 ساعت
• ساعت کارکرد در یک ماه: 220 ساعت (فرض کنید کارگر در تمام روزهای ماه، 8 ساعت کار کرده است.)

محاسبه اضافه کاری:

• ساعت اضافه کاری در ماه: 220 – 192 = 28 ساعت
• مزد هر ساعت اضافه کاری: 176,942 / 7.33 = 24,000 تومان
• مبلغ اضافه کاری: 28 * 24,000 = 672,000 تومان

جمع حقوق و اضافه کاری:

• حقوق پایه: 176,942 * 30 = 5,308,260 تومان
• حقوق اضافه کاری: 672,000 تومان
• جمع حقوق و اضافه کاری: 5,308,260 + 672,000 = 5,980,260 تومان

بعد از محاسبه اضافه کاری با مثال، باید در مورد فرمول آن توضیحات بیشتری به شما ارائه کنیم، پس در ادامه با ما همراه باشید.

 در صورتی که می‌خواهید به صورت دقیق با نحوه محاسبه سایر موارد مرتبط با حقوق و دستمزد آشنا شوید، مقاله آموزش حقوق و دستمزد را در وبلاگ سپیدار سیستم مطالعه کنید.

میزان ساعت کاری در ماه رمضان

در ماده 150 قانون کار نیز به موضوع میزان ساعت کاری در ماه رمضان پرداخت شده است و نکته قابل تاملی در این مورد اشاره کرده است. طبق این ماده کارفرما موظف است زمانی را جهت انجام فرایض دینی و صرف سحری یا افطار در اختیار کارگر قرار دهد و این مدت باید جزئی از ساعت کاری محسوب شود. به این معنی که این زمان نباید از حقوق کارگر کسر شود.

فوق العاده کاری چیست و چه تفاوتی با اضافه کاری دارد؟ (فوق العاده اضافه کاری)

فوق العاده کاری که آن را با عنوان فوق العاده اضافه کاری هم می‌شناسند همان مبلغی است که علاوه بر ساعت نرخ ساعت کار عادی در هنگام اضافه کار به کارمندان و کارگران پرداخت می‌شود. به این معنی که نرخ هر ساعت کار عادی 100 هزار تومان و هر ساعت اضافه کاری 140 هزار تومان باشد، آن 40 هزار تومان همان فوق العاده (فوق العاده اضافه کاری) یک ساعت اضافه کار است.

تفاوت اضافه کاری و فوق العاده کاری را می‌توان اینطور تعریف کرد که در حسابداری، منظور از اضافه کاری قانون کار، دستمزد یک ساعت کار عادی + فوق العاده اضافه کاری است. اهمیت تفکیک این مفاهیم و دانستن تفاوت بین آن‌ها در حسابداری حقوق و دستمزد موسسات تولیدی اهمیت ویژه ای دارد.

نحوه محاسبه اضافه کار در روزهای تعطیل (تعطیلی کاری چیست و چطور محاسبه می‌شود؟)

تعطیلی کاری مفهومی نیست که به طور مشخص از این عبارت در قانون کار برای آن یاد شده باشد، اما در عموم چنین مفهومی عرف است. در ماده 63 قانون کار اعلام شده که تعطیلات رسمی تقویم کشور و 11 اردیبهشت که روز کارگر است برای کارگران تعطیل است و باید مزد آن‌ها برای این روزهای تعطیل پرداخت شود.

بر اساس تبصره های 1، 2 و 3 ماده 62 قانون کار، تفاوتی بین کار در روز جمعه و کار در روز تعطیل یا روزهای عادی وجود دارد. چون:

اول اینکه تعطیل یک روز معین در هفته اجباری است (یعنی اگر بنا بر ماهیت کار و ضرورت نیاز بود در روز جمعه کار انجام شود باید روز دیگری بجای جمعه بعنوان روز تعطیل درنظر گرفته شود)

و دوم اینکه کارگرانی که به هر عنوان به این ترتیب روزهای جمعه کار می‌کنند، در مقابل عدم استفاده از تعطیل روز جمعه 40% اضافه بر مزد دریافت خواهند کرد.

جمعه کاری چه تفاوتی با تعطیلی کاری دارد؟

طبق ماده 62 قانون کار، جمعه جزو روزهای تعطیل هفتگی کارگران است و در صورتی که نیاز باشد در روز جمعه نیز کار انجام شود باید برای ساعات کار جمعه فوق العاده اضافه کاری 40 درصدی در نظر گرفته شود. جمعه روز خانواده است، بنابراین مزایای آن نسبت به تعطیلی کاری بیشتر است. در واقع در جمعه کاری علاوه بر فوق العاده اضافه کاری باید فوق العاده جمعه کاری نیز دریافت کنید.

برای مثال اگر کارگری در روز تعطیل رسمی کار کند و در روز جمعه نیز کار کند بابت روز تعطیل رسمی 140 درصد (اضافه کاری) و بابت روز جمعه کاری 180 درصد (فوق العاده اضافه کاری و جمعه کاری) دریافت می‌کند.

شب کاری چیست و چطور محاسبه می‌شود؟

شب کاری نیز در قانون اضافه کاری، از انواع آن محسوب می‌شود که به کار کردن در ساعات شبانه گفته می‌شود. شب کاری از ساعت 22 تا 6 صبح محاسبه می‌شود. نحوه محاسبه شب کاری نیز به این صورت است که بابت هر ساعت کار در شب علاوه بر دستمزد ساعت کاری عادی، 35 درصد اضافه مزد نیز تعلق می‌گیرد. البته شب کاری تنها به کارگران و کارمندان غیر نوبتی تعلق می‌گیرد.

نوبت کاری چیست؟

نوبت کاری نیز به کار در ساعات مختلف شبانه روز ارتباط دارد که فرمول محاسبه آن‌ها به این شرح است:

• در صورتی که نوبت کاری بین صبح و عصر قرار گیرد 10 درصد اضافه بر دستمزد ساعت کار وزارت کار تعلق می‌گیرد.
• در صورتی که نوبت کاری بین صبح و عصر و شب و باشد، 15 درصد اضافه بر دستمزد و محاسبه ساعت کاری عادی تعلق می‌گیرد.
• در صورتی که نوبت کاری بین صبح و شب یا عصر و شب قرار بگیرد نیز 22 درصد اضافه بر دستمزد ساعت کاری تعلق می‌گیرد.

شرح	برای ماه 30 روز	برای ماه 31 روز
فوق العاده نوبت کاری صبح و عصر 10%	4.179.175	4.319.075
فوق العاده نوبت کاری صبح و عصر و شب 15%	6.269.625	6.478.125
فوق العاده نوبت کاری صبح و شب 22%	9.404.437	9.717.918

شرایط محاسبه اضافه کاری طبق قانون کار+ اضافه کار اجباری است یا اختیاری

به یاد داشته باشید که اضافه کاری امری اختیاری برای کارگر است و تنها در صورت موافقت امکان اجرای اضافه کار وجود دارد. در صورت موافقت کارگر یا کارمند، باید با شرایط ذکر شده در قانون و پرداخت 40 درصد اضافه بر مزد عادی حقوق کارگر یا کارمند پرداخت شود. بعد از پاسخ به پرسش آیا اضافه کاری اجباری است، باید در مورد دیگر شرایط اضافه کاری صحبت کنیم.

شرایط محاسبه اضافه کاری در قانون کار به این صورت است که اضافه کار تنها زمانی مورد محاسبه قرار می‌گیرد که ساعات کار موظفی تکمیل شده باشد. اگر میزان ساعات اضافه کاری در طول ماه بیشتر از ساعات کاری باشد که کارگر موظف به انجام آن است، میزان اضافه آن مورد محاسبه قرار نمی‌گیرد.

ذکر این نکته لازم است که اکنون بسیاری از واحدهای تولیدی بیشتر قوانین اضافه کاری که در قانون اضافه کاری 1402 مشخص شده است را در سیستم حقوق و دستمزد مجموعه خود در نظر نمی‌گیرند. اگر می‌خواهید برنامه حقوق و دستمزد منظمی داشته باشید، به شما پیشنهاد می‌کنیم از یک نرم افزار حسابداری مناسب استفاده کنید. برای اینکه اطلاعات بیشتری در مورد نرم افزار بدست بیاورید، به شما توصیه می‌کنیم همین حالا از طریق شماره ۰۲۱-۸۱۰۲۲۰۰۰ با مشاوران سپیدار در ارتباط باشید.

مزایا و معایب اضافه کاری چیست؟

مزایای بالقوه استفاده از اضافه کاری برای کارفرما عبارت‌اند از:

• نیروی کار انعطاف‌پذیرتر است.
• توانایی مقابله با کمبود کارکنان بدون نیاز به جذب نیروی اضافی
• افزایش درآمد برای کارمندان و سود متقابل کارفرما
• اجتناب از ایجاد اختلال در مشاغلی که تقسیم کار در آنها دشوارتر است.

معایب اضافه کاری به شرح زیر است:

از معایب استفاده از اضافه کاری می‌توان به ساعات کار طولانی منظم که می‌تواند بر کار، سلامت و زندگی کارکنان تأثیر منفی بگذارد، اشاره کرد.

درباره نحوه محاسبه اضافه کار سوالی دارید؟ از ما بپرسید!

اگرچه در این مقاله به صورت صفر تا صد به بررسی فرمول محاسبه ساعت اضافه کاری سال 1402 و قیمت اضافه کاری پرداختیم اما این مقاله هنوز کامل نیست. احتمالا شما هم سوالات زیادی درباره بحث قانون اضافه کاری در قانون کار دارید. پیشنهاد می‌کنیم همین الان سوالات خود را در قسمت کامنت‌ها برای ما بنویسید. همکاران و متخصصان ما در سپیدار سیستم به صورت کامل به سوالات شما پاسخ می‌دهند.

سپیدار سیستم با ارائه یک مجموعه کامل از نرم‌افزارها و محصولات حسابداری مثل بهترین نرم افزار پخش مویرگی، نرم افزار حسابداری پوشاک، فروشگاهی و شرکتی بستری کامل از فناوری مدرن حسابداری را در اختیار سازمان‌ها قرار می‌دهد. با کمک سپیدار سیستم می‌توانید به بهترین نحو، واحد حسابداری خود را مدیریت کنید.

سوالات متداول

• اضافه کاری به کدام‌یک از پرداختی‌ها تعلق می‌گیرد؟

تمام مزایایی که برای ترمیم شغل در ساعات عادی به کارگر پرداخت می‌شود مانند: حق سختی کار، فوق‌العاده شغل و یا حق سرپرستی

• آیا نحوه محاسبه اضافه کاری خدمات کشوری متفاوت است؟

بله بله. نحوه محاسبه اضافه کاری کارمندان خدمات کشوری به این صورت است که مزایای مشمول اضافه کار بر عدد 160 تقسیم شده و عدد به‌دست‌آمده در کارکرد اضافه کار ضرب می‌شود.

• در روز کارگر به کارگران اضافه کار داده می‌شود؟ به چه شکلی است؟

روز کارگر جزء تعطیلات رسمی تمامی کارگران است و اگر در چنین روزی مشغول به کار باشند باید علاوه بر دستمزد عادی آن‌ها در یک روز، به‌ازای ساعاتی کارکرد باید اضافه کاری دریافت کنند.

• قانون اضافه کار در روزهای جمعه به چه شکلی است؟

کارگران در صورتی که در روز جمعه مشغول به کار باشند، باید علاوه بر دریافت دستمزد یک روز عادی، 80% دستمزد بیشتر بابت کار در این روز را دریافت نمایند.