اگر قرار باشد به اولین درس در دنیای کسب و کار و تجارت بپردازیم این درس در مورد قرارداد کار خواهد بود. قرار داد کار و مسائل مربوط به آن از معدود مواردی است که در دنیای کسب و کار، همه باید در مورد آن اطلاعات کافی داشته باشند. چه کارگر باشید، چه کارمند دولت یا صاحب یک کسب و کار یا به هر نحو دیگری که به کسب و کار ارتباط دارید، باید در مورد قرارداد کار اطلاعات کافی داشته باشید.
قرارداد کار مهمترین عامل اعتماد و اطمینان برای کارگر، کارمند و کارفرماست. با وجود قرار داد کاری مشخص می توانیم مطمئن باشیم نیروی کار با انگیزه بیشتر بر انجام وظیفه اش تمرکز می کند. عقد قرارداد کاری کاملا به نفع دو طرف قرارداد است. عدم استفاده از قرارداد کاری می تواند مشکلات بسیاری را برای دو طرف یا یکی از طرفین به دنبال داشته باشد.
مهمترین نکته در مورد قرارداد کاری این است که بسیاری تصور می کنند به اندازه کافی در مورد این موضوع اطلاعات دارند، در صورتی که احتمالا اینطور نیست. در این مقاله به مهمترین نکات و توضیحات لازم در خصوص قرارداد کاری می پردازیم. در پایان این مقاله به هر آنچه که به عنوان یکی از طرفین قرارداد لازم است بدانید مسلط می شوید.
قرارداد کار چیست؟
ماده 7 قانون کار می گوید قرارداد کار، قراردادی شفاهی یا کتبی است که به موجب آن کارگر در مقابل دریافت حق العمل، کاری را برای مدت موقت یا غیر موقت برای کارفرما انجام می دهد.
تمام قراردادهای کاری 2 طرف دارند. یک طرف این قرارداد کارفرما و طرف دیگر انجام دهنده کار قرار دارد. در قراردادهای کاری، سمت کارفرما می تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد، اما در طرف انجام دهنده کار که یک کارگر یا کارمند است حتما یک شخص حقیقی یعنی انسان قرار دارد. قرارداد کار یک عقد غیر تشریفاتی محسوب می شود.
در تعریفی که در ماده 7 قانون کار در مورد قرارداد کار آمده، منظور از واژه کارگر یک شخص حقیقی یک انسان است که در مقابل کار مزد دریافت می کند و این مزد را به صورت های روزانه، ماهانه یا هفتگی دریافت می کند. او کار را طبق آنچه کارفرما دستور می دهد انجام می دهد. طبق آنچه در عامه وجود دارد، به کارمندان شرکت های خصوصی نیز کارمند گفته می شود، اما از نظر حقوقی هر شخصی که کارمند دولت باشد کارمند است و هرکس برای دولت کار نکند تحت پوشش قانون کار است و کارگر محسوب می شود.
بنابراین در ادامه مقاله هرجا که سخن از کارگر شد منظور یک طرف (شخص حقیقی) در قرارداد است که می تواند کارگر، کارمند شرکت های خصوصی یا … باشد.
انواع قرارداد کاری
قرارداد کار از چند جهت قابل دسته بندی است. اگر بخواهیم به طور کلی توضیح دهیم، قراردادها از حیث نوع استخدام و از نظر مدت کار قابل دسته بندی هستند. در ادامه انواع قراردادی کاری را معرفی می کنیم و توضیحات مختصری در مورد هرکدام ارائه می دهیم.
در این میان پیشنهاد می کنیم مقاله حسابداری تولیدی را مطالعه کنید. در این مقاله همه چیز در مورد حسابداری شرکت های تولیدی توضیح داده شده است.
انواع قرارداد کار از نظر نوع استخدام
از نظر نوع استخدام، دو دسته برای قراردادهای کاری وجود دارد:
- قرارداد کار دولتی: جالب اینجاست که قراردادهای دولتی خود شامل 3 دسته هستند که شامل استخدام رسمی، استخدام پیمانی و استخدام قراردادی (خدماتی) است. هر یک از کارمندان رسمی، پیمانی یا قراردادی مشمول قوانین و مقررات استخدامی مربوط به دسته خود هستند.
- قرارداد کار شرکت های خصوصی: اما قراردادهای کار شرکت های خصوصی تحت پوشش و نظارت نظام قانون کار هستند.
انواع قرارداد کار از نظر مدت کار
قراردادهای کار (به خصوص قرارداد کار شرکت های خصوصی) از نظر مدت نیز قابل دسته بندی هستند. این دسته بندی شامل موارد زیر است:
- قرارداد کاری موقت: بدیهی است که قرارداد موقت دارای زمان خاتمه قرارداد است و با سررسید این تاریخ زمان قرارداد به پایان می رسد. در صورتی که قرارداد به موقع تمدید نشود و تکلیف آن مشخص نشود و کارگر به کار خود ادامه دهد، قرارداد حمایتی از او ندارد.
- قرارداد کاری غیر موقت: اما در قراردادهای غیر موقت تنها زمان شروع قرارداد ذکر می شود و پایانی برای آن مشخص نمی شود. معمولا در متن قرارداد نیز به نامحدود بودن زمان این قراردادها اشاره می شود. طبق قانون کارهایی که طبیعت آن ها ادامه دار است در صورتی که مدتی در قرارداد تعیین نشود قرارداد دائمی محسوب می شود. در این نوع قرارداد امکان فسخ یک طرفه وجود ندارد و فسخ با شرایط خاصی انجام می شود.
- قرارداد کاری برای انجام کار معین: در این قرارداد کاری کارگر برای انجام کار معینی تعهد می کند. این قرارداد با انجام تعهد و پرداخت حق الزحمه پایان می یابد. در این نوع قرارداد هم تا انجام تعهدات دو طرف امکان فسخ یک طرفه امکان پذیر نیست.
آیا برای هر کاری به قرارداد نیاز داریم؟
پاسخ کوتاه: بله. بهتر است برای انجام هر فعالیت تجاری قراردادی وجود داشته باشد.
پاسخ کامل: تهیه قرار داد کاری باعث تعهد دو طرف نسبت به موضوع قرارداد و وظایف و مسئولیت هایشان باشد. با استفاده از قرارداد دو نفر نقش خود را می فهمند و در مورد مسئولیت های خود به طور رسمی توافق می کنند.
به موجب قرارداد یک عقد حقوقی بین کارفرما و کارگر (کارمند) برقرار می شود. این تعهد حقوقی باعث می شود که در صورتی که یکی از طرفین قرارداد مسئولیت های خود را طبق موضوع قرارداد انجام نداد طرف دیگر بتواند با راهکارهای حقوقی طرف مقابل را به اجرای تعهدات خود ملزم سازد.
با توجه به توضیحات ارائه شده و بسیاری از نکات پیدا و پنهان دیگر بهتر است که برای هر کار یا فعالیت تجاری قرارداد کار تنظیم شود، اما نکته مهم این است که دو طرف در زمان تنظیم قرارداد تمام پیش بینی های لازم را در نظر بگیرند تا در صورت بروز اختلاف میان طرفین منافع طرفین محفوظ بماند.
در میان این مقاله پیشنهاد می کنیم مقاله ای که در مورد صورت های مالی در سپیدار منتشر شده است را نیز مطالعه کنید.
پیش نیازهای اساسی و ویژگی های ضروری قراردادهای کاری
بحث ویژگی های قرارداد کار بحثی بسیار مفصل است که در چنین مقاله ای مجال توضیح جزئیات آن وجود ندارد. بدیهی است که نوشتن یک قرارداد کار شرایط اساسی و نکات حقوقی بسیاری را در پس خود دارد که نیازمند آموزش فراوان است و هرکسی تخصص کافی در این زمینه ندارد.
این موارد همه می توانند در صحت قرارداد اثرگذار باشند. در این بخش تنها قصد داریم به پیش نیازهای اساسی و ویژگی های ضروری که هر قرارداد کاری باید از آن ها بهره مند باشند توضیحاتی ارائه کنیم. این پیش نیازهای اساسی شامل موارد زیر هستند.
1 – رضایت طرفین قرارداد کار
یک قرارداد کار مانند هر نوع قرارداد دیگری باید به عنوان اولین و مهمترین شرط مورد رضایت طرفین قرارداد باشد. هر دو طرف باید با قصد و رضایت کامل و تاکید بر اراده خود نسبت به عقد قرارداد اقدام کنند و تعهدات ناشی از قرارداد را با رضایت کامل بپذیرند.
دو عامل مهمی که می توانند رضایت طرفین را نادیده بگیرند اشتباه و اکراه هستند. اشتباه می تواند ناشی از عدم تخصص، مهارت و دانش باشد. اکراه نیز فشاری است که برای وادار کردن شخص حقیقی نسبت به قبول کردن قرارداد وارد می شود.
2 – اهلیت طرفین قرارداد کار
نکته مهم دیگر، برخورداری از صلاحیت لازم در دو طرف قرارداد است. صلاحیت یا همان اهلیت می تواند شامل یک شخص حقیقی یا حقوقی شود. همانطور که می دانیم طرف کارفرما در قرارداد می تواند یک شخص حقیقی یا حقوقی باشد. در صورتی که حقوقی باشد، مدیر یا مدیرانی که طبق اساسنامه شرکت مسئولیت شرکت را بر عهده دارند باید صلاحیت عقد قرارداد (بالغ، عاقل و … باشد) را داشته باشند. افراد صغیر، زایل عقل و مجنون و … دارای اهلیت و صلاحیت نیستند و عقد قرارداد با آن ها صحت قانونی ندارد.
یکی از موضوعات مهم در دنیای حسابداری موضوع مالیات بر درآمد است. پیشنهاد می کنیم پس از پایان این مقاله، مقاله مربوط به موضوع مالیات بر درآمد را نیز مطالعه کنید.
3 – مشروعیت موضوع قرارداد
یکی دیگر از شرط های پیش نیاز و پراهمیت برای قرارداد کار مشروع بودن موضوع قرارداد کار است. این موضوع باید طبق اصول شرعی و قانونی باشد. برای مثال اگر موضوع قرارداد تهیه آلات قمار یا برای مثال تهیه موارد خوراکی تاریخ مصرف گذشته باشد، قرارداد مشروعیت لازم را ندارد و قرارداد کار باطل است.
4 – معین بودن موضوع قرارداد
مشخص و معین بودن موضوع قرارداد نیز مسئله بسیار مهمی است. موضوع قرارداد همان کاری است که باید انجام شود و در قبال آن دستمزدی دریافت شود. تعهدی که به عنوان موضوع قرارداد قرار داده می شود باید کاملا معین و معلوم باشد و نقطه ای از ابهام در مورد آن وجود نداشته باشد. به خصوص در مواردی که یک شخص در زمینه های مختلفی مهارت انجام کار و تجربه کاری دارد حتما باید در قرارداد کاری مشخص شود که برای کدام حرفه استخدام شده.
چه مواردی باید در قرارداد کار ذکر شود؟
در پایان بد نیست به موضوع مهم دیگری در مورد قرارداد کاری اشاره کنیم. آنچه که در قرارداد کار باید درج شود تنها شامل مشخصات طرفین و موضوع قرارداد نیست. علاوه بر این موارد، باید مواردی که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم نیز در قرارداد ذکر شوند.
- تاریخ استخدام و انعقاد قرارداد
- مدت قرارداد
- میزان حقوق پرداختی (نحوه محاسبه حقوق و مزایای کارگر)
- شیوه پرداخت حقوق و شرایط پرداخت آن
- مقررات مربوط به ساعات کار
- قوانین و شرایط تعطیلات (از تعطیلات رسمی تا مرخصی و تعطیلات آخر هفته)
- عنوان شغلی و شرح وظایف (می توان جزئیات شرح وظایف را ضمیمه قرارداد کرد)
- محل انجام کار (در صورت لزوم ذکر شود کارگر باید در چند مکان مختلف کار کند)
- شرایط محرمانگی و عدم افشای اطلاعات سازمان
- تمدید قرارداد
- قوانین شرکت
- شرایط و نحوه تسویه حساب
- موارد دیگر که با توجه به عرف یا عادت شغل و محل آن متفاوت است.
مواردی که به آن ها اشاره کردیم از ملزوماتی هستند که باید در قرارداد کار به آن ها اشاره کرد. موارد بسیار دیگری هم وجود دارند که می توانند به این موارد اضافه شوند.
ضمنا توصیه می کنیم اگر می خواهید با شغل تنخواه گردان بیشتر آشنا شوید این مقاله را مطالعه کنید.