تاریخچه رایانش ابری چند نقطه حساس و بسیار جالب را برای ما مشخص خواهد کرد. در مورد اینکه ایده رایانش ابری برای بار اول کجا مطرح شده است، نظریه‌های متفاوتی وجود دارد.
برخی افراد به جوزف کارل روبنت لیکلیدر (J. C. R. Licklider) مهندس و روانشناس آمریکایی که ایده «شبکه رایانه‌ای بین کهکشانی» را مطرح کرد به‌عنوان آغازگر رایانش ابری یاد می‌کنند. ایده‌ی او یک شبکه الکترونیکی را در سطح جهانی مجسم می‌کرد که در آن تمام افراد به هم متصل می‌شدند.
این انتساب البته چندان هم دور از انتظار نیست چرا که مجازی‌سازی که نقطه مهمی از تاریخچه‌ی رایانش ابری است نیز در همین بازه زمانی اتفاق افتاد.
برخی دیگر نیز مهندسان اپل، اندی هرتزفلد و بیل اتکینسون در شرکت جنرال مجیک که نرم‌افزار telescript را در سال 1990 ساختند را به عنوان نقطه آغاز تاریخچه رایانش ابری می‌شناسند.
فناوری رایانش ابری ثابت کرده است که برای به حداقل رساندن اختلال‌های اجتماعی، تخریب اقتصادی و محدودیت‌های ناشی از حوادثی مانند همه‌گیری ویروس کرونا بسیار موثر عمل کرده است.
در حال حاضر رایانش ابری به سه دسته‌بندی اطلاعات، نرم‌افزار و ابزارهای رایانش در قالب IAAS، PAAS و SAAS قابل تقسیم است.
رایانش ابری یک بخش جدایی‌ناپذیر فناوری است مخصوصا زمانی‌که از فضای ذخیره‌سازی داده، ارتباطات و امنیت صحبت می‌کنیم.
می‌خواهیم نگاهی به گذشته بیندازیم و چند نقطه تاریخی مهم که در مورد تاریخچه رایانش ابری باید بدانید را به اتفاق هم مرور کنیم.
کلمه ابری از کجا آماده است؟
اصطلاح ابر از همان ابتدای پیدایش رایانش ابری به عنوان نماد انتخاب شد، اما چرا؟ در واقع ابر به یک منطقه یا دامنه‌ی نامشخص ارجاع می‌دهد.
زمانی‌که مهندسین شبکه سعی داشتند بفهمند چه دستگاهی در چه شبکه‌ای قرار دارد و چگونه با اینترنت در هم تنیده شده است، به راه و نمادی برای نشان دادن و تجسم آن نیاز داشتند. اما وقتی صحبت از شبکه‌ها شد دیگر اطلاعی از جزئیات نداشتند و هم‌‌چنان به شیوه‌ای برای نشان داده شبکه نیاز داشتند که قادر به توصیف آن نبودند. دقیقا همین‌جا، نماد ابر متولد شد.
از این لحاظ که فضا وجود دارد و شبکه‌ها و اطلاعات داخل آن هستند، اما نمی‌توان تشخیص داد که اطلاعات یک شرکت کجای این فضای ابری قرار دارد.
روزهای اول رایانش ابری
همانطور که پیش‌تر گفتیم ایده رایانش ابری به دهه 1950 و 1960 برمی‌گردد. پیاده‌سازی رایانش ابری، زمانی‌که شرکت IBM ماشین مجازی را در سال 1970 ایجاد کرد، حالت واقعی و اجرایی به خود گرفت. برای درک بهتر ماشین مجازی، یک کامپیوتر نرم‌افزاری مانند کامپیوترهای فیزیکی خودمان را در نظر بگیرید که یک سیستم عامل به همراه برنامه‌ها روی آن نصب می‌شوند.
ماشین مجازی از مجموعه‌ای از فایل‌های پیکربندی و مشخصات تشکیل شده است و توسط منابع فیزیکی هاست، پشتیبانی می‌شود. در واقع هر ماشین مجازی دارای دستگاه‌های مجازی است که مشابه یک سخت‌افزار فیزیکی عمل می‌کند با این تفاوت که مزایای بیشتری از لحاظ امنیت، قابل حمل بودن، مدیریت و امنیت دارد.
پس زمانی‌که IBM اولین ماشین مجازی خود را راه‌اندازی کرد، کاربران عملا این امکان را داشتند که ماشین مجازی خود را روی سخت‌افزارهایی راه‌اندازی کنند که مال خودشان نبود و مدیریت و نگهداری آن توسط دیگران انجام می‌شد.
این شروع یک پیشرفت بزرگ در کل تاریخچه رایانش ابری بود.
قبل از رایانش ابری چه چیزی وجود داشت؟
هر بار که کسب‌وکارها، لودکاری آنلاین را انتخاب می‌کنند و اپلیکیشن‌های کلاود نیتو جدید ایجاد می‌کنند در واقع مراکز داده خود را به ابری عوض کرده‌اند.
اگرچه مفهوم رایانش به‌عنوان ابزار یا خدمات، موضوع جدیدی نیست و کسب‌وکارها همیشه صاحب یک مرکز داده انحصاری و شخصی نبوده‌اند. تا پیش از معرفی مینی کامپیوترها -مانند سری تجهیزات دیجیتال PDP و VAX که در اوایل دهه 1970 میان مشاغل و دانشگاه‌ها تکثیر شدند- تنها شرکت‌های بزرگ و ارگان‌های دولتی توان پرداخت هزینه خرید و راه‌اندازی یک پردازنده مرکزی را داشتند.
ظهور اولین تایم شیرینگ در سال 1950 مقدمه‌ای بر پیاده‌سازی مفاهیم اشتراک فضای سخت‌افزاری توسط کاربران متعدد بود. در سال 1961 پروفسور جان مک کارتی در دانشگاه MIT سخنرانی ارائه داد که نوید روزی را می‌داد که تمام افراد از هر کجای دنیا می‌توانند کامپیوتر و سخت‌افزار خود را به اشتراک بگذارند و 40 سال گذشت تا جامعه به حرف او برسد و معنای این حرف را بفهمد.
با پایه‌گذاری شرکت‌های بیشتر و پیدایش کسب‌وکارهای جدید نیاز به فضایی برای اشتراک‌گذاری بیشتر شد و همین باعث شد که بیش از 100 شرکت تا 1960 خدمات ارائه فضای اشتراک‌گذاری به معنای رایانش را ارائه دهند. پس رایانش مفهوم جدیدی نیست و از ابتدای شکل‌گیری سخت‌افزارها مطرح بوده است. اما تاریخچه رایانش ابری و استفاده از ابزارهای ایجاد و مدیریت کانتینرها شاید حدود 20 تا 25 سال قدمت داشته باشد.
رونق فناوری ابری در دهه 1990
زمانی‌که شرکت‌های مخابراتی در اوایل دهه 1990 از ارتباطات داده‌ای نقطه به نقطه به سمت شبکه‌های خصوصی مجازی تغییر جهت دادند، رایانش ابری شروع به اوج گرفتن کرد. با رونق کامپیوتر در سال 1980، شرکت‌ها و صنایع مختلف به دنبال راهی برای اتصال همه کامپیوترهای داخلی خود بودند تا بتوانند به داده‌های مشترک یکدیگر دسترسی داشته باشند و VPN ها این امکان را به آن‌ها می‌دادند. با کاهش هزینه و بهتر شدن خدمات می‌شد حدس زدن که یک جهش روبه‌بالا در تاریخچه رایانش ابری در حال اتفاق افتادن است.
در سال 1999 شرکت salesforce.com با ارائه برنامه‌ها روی یک سایت به شرکت‌ها، به یکی از پیشروان سیر تاریخی رایانش ابری تبدیل شد. بدین صورت که برنامه‌ها و نرم‌افزارها در دسترس مشتریان بود و با اتصال به اینترنت می‌توانستند که خدمات را تهیه کنند و با هزینه کاملا به‌صرفه و درخواستی نیازهای خود را برطرف سازند.
وضعیت کنونی رایانش ابری
در سال 2008، مایکروسافت، پلتفرم اپلیکیشن ابری خود تحت عنوان Azure را راه‌اندازی کرد. برنامه‌های ابری این قابلیت را در اختیار افراد می‌گذاشتند که فایل، موسیقی، ویدیو و… را در اینترنت به اشتراک بگذارند.
از آنجایی که این فایل‌ها روی فضای ابری ذخیره می‌شوند دیگر حافظه داخلی کامپیوتر یا دستگاه را مصرف نمی‌کنند. بعلاوه که قابلیت این را دارند که توسط هر فرد دیگری که یک مرورگر وب دارد، به کار گرفته شوند.
با استفاده از ازور، کاربران می‌توانند داده‌های خود را مدیریت کنند، وب‌سایت‌ها را میزبانی کنند و گزارش‌های SQL را اجرا کنند.
این نقل قول جالب از مدیر اجرایی مشتریان دان ژرمن (Dan German) در آوتسورسری (outsourcery) را ببینید:
“ظهور برنامه‌های قاتل از غول‌های فناوری مانند مایکروسافت و گوگل، مهم‌ترین کمک را به رایانش ابری کرده است. وقتی این شرکت‌ها، خدمات را به گونه‌ای ارائه می‌دهند که قابل اعتماد و آسان باشد، پذیرش عمومی خدمات آنلاین با استقبال به مراتب گسترده‌ای روبه‌رو خواهد شد”
رایانش ابری در آینده
با توجه به اینکه روز به روز تعداد دستگاه‌ها و کاربرانی که از اینترنت استفاده می‌کنند رو به افزایش است و در سال 2023 حدود 15.14 میلیارد دستگاه به اینترنت متصل شده‌اند می‌توان بسیار به آینده رو به رشد رایانش ابری امیدوار بود.
در حالیکه سال 2020 برای بسیاری از کسب‌وکارها سخت بود اما برای فرایندهای ابری بهتر از این نمی‌‌توانست بشود. شرکت‌ها در فصل آخر سال حدود 37 میلیارد دلار روی رایانش ابری از نوع پلتفرم به‌عنوان نرم‌افزار هزینه کردند این رقم برای کل سال 2020 به 130 میلیارد دلار رسید که نسبت به سال قبل آن رشد 35 درصدی داشت.
پیش‌بینی شده است که تا پایان سال 2024، 45 درصد IT در شرکت‌های بزرگ و کسب‌وکارهای کوچک زیرساخت‌های داخلی خود را به خدمات ابری تغییر دهند.
این روزها نرم‌افزاهای کاربردی در زمینه‌های مختلف مانند حسابداری نیز به تکنولوژی رایانش ابری روی آورده‌اند تا مشتریان از مزایای آن بهره‌مند شوند. سپیدار ابری نیز بر پایه رایانش ابری و با رویکرد cloud-native طراحی و ارائه شده است.
چند نقطه حساس تاریخی رایانش ابری
اگر بخواهیم مروری بر مهم‌ترین اتفاقات در تاریخچه رایانش ابری داشته باشیم، چند اتفاق جالب و نقطه عطف برجسته خواهد شد که بهتر است بدانید.
| سال | اتفاق مهم تاریخچه رایانش ابری | توضیحات |
| 1950 | اولین تایم شیرینگ سی پی یو | راهی عالی برای برگشت سرمایه و کاهش هزینههای شرکت‌های کوچک |
| 1960 | نمونه اولیه اینترنت | |
| 1961 | سخنرانی جان مک کارتی در ام آی تی | ارائه مفاهیم اولیه رایانش ابری برای اولین بار |
| 1969 | ارسال اولین پیام در اینترنت توسط APRANET | ارسال کلمه login از دانشگاه UCLA به مرکز تحقیقات استنفورد |
| 1970 | ساخت اولین ماشین مجازی توسط ibm | نظریه شبکه کامپیوتری بین‌کهکشانی توسط لیکلایدر |
| 1982 | تولید اولین کارت اینترنت برای کامپیوترها | تولید کارت شبکه توسط کمپانی 3Com |
| 1991 | عرضه شدن اینترنت برای عموم توسط سازمان CERN | |
| 1997 | استفاده از کلمه رایانش ابری برای بار اول | انتخاب کلمه ابر برای مفهوم رایانش ابری |
| 1999 | عرضه اولین نرم‌افزار سازمانی با رایانش ابری توسط SALESFORCE | اولین crm ارائه شد |
| 2002 | ارائه اولین حافظه توسط آمازون | |
| 2006 | عرضه EC2 توسط آمازون | |
| 2007 | ظهور دراپ باکس | سرویس فضای ابری برای کاربران در کل دنیا توسط دو دانشجو دانشگاه MIT |
| 2008 | وارد شدن گوگل به حوزه رایانش ابری | |
| 2010 | ارائه سرویس AZURE توسط مایکروسافت و انتقال سرویس نتفلیکس به آمازون AWS | اجاره ماشین مجازی دارای سیستم عامل ویندوز یا لینوکس |
| 2011 | رونمایی از سرویس iCloud توسط اپل | |
| 2013 | سفارش فضای ابری خصوصی به آمازون توسط سازمان سیا | انتقال بزرگ داده‌های سازمان سیا به روی سرورهای آمازون |
| 2014 | اضافه شدن 516 ویژگی به سرویس ابری آمازون | افشای اطلاعات محرمانه FBI و روی آوردن نهادهای امنیتی و کیفری به سرورهای ابری به خاطر امنیت |
| 2015 | انتقال همه اطلاعات مجرمان FBI به سرور اژور | افشای اطلاعات محرمانه FBI و روی آوردن نهادهای امنیتی و کیفری به سرورهای ابری به خاطر امنیت |
| 2018 | پیش بردن دو سوم کارها از طریق سرویس ابری | |
| 2020 | ارسال اطلاعات 25 میلیارد دستگاه از طریق رایانش ابری | |
| 2022 | رسیدن به 491 میلیارد دلار هزینه در خدمات ابری عمومی در کل دنیا |
جمع بندی
همانطور که دیدیم تاریخچه رایانش ابری یک مسیر رو به جلو بوده است. از اولین تایم شیرینگ دنیا در سال 1950 پروسه رایانش ابری شروع شد. اگرچه مفهوم رایانش پیش‌تر از این سال نیز وجود داشته است. در این مقاله به تعدادی از مهم‌ترین نقاط برجسته در پیشینه و تاریخچه رایانش ابری پرداختیم.
رایانش ابری در آینده مرزهای جدی و جدید به خود خواهد گرفت و هر شرکتی که در برابر آن مقاومت کند، با ریسک بزرگی مواجه است. در سپیدار سیستم با ارائه محصول سپیدار ابری که طراحی آن بر پایه تکنولوژی رایانش ابری و رویکرد cloud-native است، مزایایی از جمله به‌صرفه بودن، امنیت، بهره‌مندی از هوش مصنوعی، محیط کاربری آسان وغیره برای صاحبان کسب‌وکار ایجاد شده است. این یک قدم در جهت ارائه نسل جدید نرم‌افزارهای مدیریت مالی و حسابداری است.
به نظر شما چه آینده‌ای در انتظار رایانش ابری خواهد بود؟