چه نوع شرکتی ثبت کنیم؟ این سوالی است که افراد هنگام تاسیس شرکت موردنظر خود، با آن مواجه می‌شوند. شناخت انواع شرکتها در ایران از جمله مسئولیت محدود، سهامی خاص، عام، تضامنی و … در شفاف شدن فرایند تاسیس تاثیر بسیار زیادی دارد.
در ادامه این مقاله ابتدا به بررسی انواع شرکت ها براساس نوع فعالیت آن‌ها خواهیم پرداخت. سپس ۷ نوع شرکت تجاری تعریف شده در قانون تجارت، اعم از شرکت سهامی خاص و عام، شرکت با مسئولیت محدود، شرکت تضامنی، شرکت مختلط سهامی و غیرسهامی، شرکت نسبی و شرکت تعاونی تولید و مصرف را معرفی خواهیم کرد.
در آخر، نحوه ثبت شرکت تجاری را توضیح خواهیم داد. با ما در سپیدار سیستم همراه باشید.
بررسی انواع شرکتها بر اساس نوع فعالیت در ایران
شرکتهای مختلفی در ایران فعالیت می‌کنند که نوع فعالیت آن‌ها براساس دسته‌بندی زیر تقسیم می‌شود:
- شرکتهای مدنی: مشارکت دو یا چند نفر برای کسب درآمد از یک فعالیت مشترک، شرکت مدنی را تشکیل می‌دهد. شرکت مدنی شخصیت حقوقی ندارد؛ بنابراین تاسیس آن نیاز به ثبت شرکت نخواهد داشت. شرکتهای مدنی دو نوع شرکت عقدی (مانند تاسیس فروشگاه یا خرید ملک) و قهری (مانند وراثت) دارد.
- شرکتهای دولتی: شرکتی که بیشتر از نیمی از سرمایه آن متعلق به دولت باشد. تاسیس یا مصادره (سلب مالکیت) این شرکتها فقط توسط قانون انجام می‌شود.
- شرکتهای چندملیتی: حداقل در یک کشور دیگر (به‌غیراز ایران) فعالیت دارد. باید حداقل ۲۵ درصد از درآمد خود را از طریق فعالیت در خارج از کشور کسب کند. شرکت چند ملیتی، دو نوع شرکت ملی (فقط یک دفتر مرکزی در کشور ایران دارد) و فراملی (داشتن دفاتر مرکزی دیگر به غیر از دفتر مرکزی ایران) دارد.
- شرکتهای هلدینگ: شرکت مادری که حداکثر سهام شرکتهای زیرمجموعه خود را دارد و فقط مجوز مالکیت و کنترل آن‌ها را خواهد داشت. ازاین‌رو فعالیت تجاری یا خدماتی دیگری نباید داشته باشد.
- شرکتهای غیردولتی یا خصوصی: شرکتهای تجاری در این دست قرار می‌گیرند که با هدف افزایش سودآوری تاسیس می‌شوند. این شرکتها برای فعالیت قانونی، نیاز به ثبت شرکت دارند.
مهم‌ترین شرکتها در ایران شرکتهای تجاری هستند که در بخش‌های بعدی به بررسی ویژگی‌های آن‌ها پرداخته‌ایم.
انواع شرکتهای تجاری در ایران
طبق «ماده ۲۰ قانون تجارت» ۷ نوع شرکت تجارتی سهامی، با مسئولیت محدود، تضامنی، مختلط غیرسهامی، مختلط سهامی، نسبی و شرکت تعاونی تولید و مصرف در ایران وجود دارد.
در نام‌گذاری این شرکتها باید اسم آن‌ها (سهامی، تضامنی، نسبی و به همین ترتیب برای سایر شرکتها) حتما قید شود. در ادامه این بخش به معرفی هر یک از شرکتهای تجاری ذکر شده، خواهیم پرداخت.
شرکت سهامی
طبق «ماده ۲۱ قانون تجارت» شرکت سهامی در ایران به شرکتی تجاری گفته می‌شود که سرمایه آن بهصورت سهام، بین سرمایه‌داران شرکت تقسیم خواهد شد. مسئولیت هر سرمایه‌دار در این شرکتها فقط به اندازه مبلغ سهامی است که در شرکت سرمایه‌گذاری می‌کند. ازاین‌رو هر سهام‌دار به‌نسبت میزان سهام خریداری‌شده خود، در سود و زیان شرکت شریک خواهد شد.
شرکتهای سهامی به دو دسته سهامی عام و خاص تقسیم می‌شوند. اصلی‌ترین تفاوت شرکت سهامی عام و خاص، روش تامین سرمایه آن‌ها است؛ در شرکت سهامی عام، بخشی از سرمایه موردنیاز شرکت، از طریق فروش سهام به مردم تامین می‌شود.
درحالی‌که در شرکتهای سهامی خاص، کلیه سرمایه شرکت، از طریق موسسان آن تامین خواهد شد. همچنین تعداد موسسین شرکت سهامی عام باید حداقل ۵ نفر و موسسین شرکت سهامی خاص حداقل ۳ نفر باشند.
شرکت تجاری با مسئولیت محدود
طبق «ماده ۹۴ قانون تجارت» شرکت با مسئولیت محدود بین دو یا چند نفر برای انجام امور تجارتی تشکیل می‌شود. همچنین همه شرکا فقط به اندازه میزان سرمایه‌گذاری خود، در شرکت مسئولیت خواهند داشت.
نکته مهم در شرکتهای با مسئولیت محدود این است که به‌هیچ‌عنوان سرمایه شرکت به قطعات کوچک‌تر یا همان سهام، تقسیم نخواهد شد. شرکا فقط به اندازه سرمایه خود در سود و زیان شرکت سهیم خواهند بود.
به‌دلیل قوانین و شرایط آسان‌تر ثبت شرکت با مسئولیت محدود نسبت‌به شرایط ثبت سایر شرکتها، معمولا این نوع شرکت بیشترین متقاضی برای ثبت را در ایران دارد.
شرکت تضامنی
طبق «ماده ۱۱۶ قانون تجارت» شرکت تضامنی تحت نامی مخصوص، برای امور تجارتی، بین دو یا چند نفر تشکیل می‌شود. در این نوع شرکت تجاری، کلیه شرکا مسئولیت تضامنی و مشترک دارند؛ به این صورت که اگر دارایی شرکت برای پرداخت بدهی‌های آن کافی نباشد، هر یک از شرکا به‌طورجداگانه مسئولیت پرداخت کامل آن بدهی را خواهد داشت.
همچنین هیچ یک از شرکا نمی‌توانند سهم خود را به دیگری انتقال بدهند؛ مگر اینکه این کار با توافق کلیه شرکا انجام شود. ازاین‌رو ثبت این نوع شرکت نیاز به توجه و دقت نظر بیشتری خواهد داشت.
شرکت تجاری مختلط غیرسهامی؛ ترکیبی از شرکتهای تضامنی و مسئولیت محدود
طبق «ماده ۱۴۱ قانون تجارت» شرکت مختلط غیرسهامی برای انجام امور تجارتی بین دو نوع شرکای ضامن و شرکای با مسئولیت محدود (بدون انتشار سهام)، تشکیل می‌شود. در واقع شرکت مختلط غیرسهامی ترکیبی از شرکت تضامنی و شرکت با مسئولیت محدود است.
هنگامی که بدهی‌های شرکت از دارایی خود شرکت بالاتر می‌رود، شرکای «ضامن» مسئول پرداخت کل آن بدهی خواهند بود؛ در نتیجه شرکای «مسئولیت محدود» وظیفه‌ای در قبال پرداخت این بدهی نخواهند داشت.
شرکای «مسئولیت محدود» فقط به اندازه میزان سرمایه‌گذاری خود در شرکت، در سود و زیان شرکت شریک هستند. باتوجه‌به این تعاریف، حسابداری مالی و مالیاتی نقش بسیار مهمی در روند اداره این نوع شرکت خواهد داشت؛ بنابراین داشتن یک نرم افزار مالی دقیق و شفاف در شرکتهای تضامنی علاوه‌بر کمک به مدیریت بهتر منابع مالی، به برقراری عدالت در نحوه تقسیم سود و مسئولیت بدهی‌ها بین شرکا کمک خواهد کرد.
شرکت تجاری مختلط سهامی؛ ترکیبی از شرکتهای تضامنی و سهامی
طبق «ماده ۱۶۲ قانون تجارت» شرکت مختلط سهامی توسط شرکای «سهامی» و شرکای «ضامن» تاسیس می‌شود. طبق این قانون شرکای «سهامی» افرادی هستند که سرمایه آن‌ها بهصورت سهام متساوی، در شرکت تقسیم می‌شود؛ مسئولیت این افراد نیز در همان اندازه سهام آن‌ها در شرکت مختلط سهامی است.
از طرفی سرمایه شرکای «ضامن» در این شرکت عنوان «سهام» نمی‌گیرد. همچنین هر یک از شرکای ضامن، مسئولیت پرداخت بدهی‌های شرکت که در نرم افزار حسابداری شرکت ثبت شده است را به‌طورکامل به عهده خواهند داشت. ازاین‌رو شرکت مختلط سهامی، ترکیبی از شرکتهای تضامنی و شرکتهای سهامی، در نظر گرفته شده است.
شرکت نسبی
طبق «ماده ۱۸۳ قانون تجارت» شرکت نسبی بین دو یا چند نفر برای انجام امور تجاری تشکیل می‌شود که مسئولیت هر یک از شریکان به اندازه میزان سرمایه‌گذاری آن‌ها در شرکت است (سهام در شرکت نسبی وجود ندارد). در اسم این نوع شرکت علاوه‌بر ذکر کردن عبارت «نسبی»، باید اسم حداقل یکی از شرکا قید شود.
در صورتی که اسم شرکت حاوی اسم همه شریکان نباشد، بعد از اسم شریک یا شریکانی که ذکر شده، نوشتن عبارتی مانند «و شرکا» یا «و برادران» ضروری است. همچنین اگر دارایی شرکت نسبی برای پرداخت کلیه قرض‌های شرکت کافی نباشد، هر کدام از شرکا به‌اندازه سرمایه‌ای که در شرکت سرمایه‌گذاری کرده است، مسئول پرداخت بدهی‌های شرکت خواهد بود.
شرکت تعاونی تولید و مصرف به‌عنوان یکی از شرکتهای تجاری
شرکت تعاونی دو نوع تولیدی و مصرفی دارد. طبق «ماده ۱۹۰ قانون تجارت»، شرکت تعاونی تولیدی شرکتی است که بین عده‌ای از افراد به‌منظور اشتغال در امور مربوط به تولید و فروش اشیا یا اجناس مانند کشاورزی، دامداری، دامپروری، پرورش و صید ماهی، شیلات، صنعت، معدن، عمران، تشکیل می‌شود.
از طرفی شرکت تعاونی مصرفی، به‌منظور تهیه یا فروش و توزیع کالا، مسکن، خدمات و سایر نیازمندی‌های اعضا، تاسیس خواهد شد. قانون «مالیات‌های مستقیم» نیز برای برخی از شرکتهای تعاونی مانند شرکتهای تعاونی تولیدی روستایی، معافیت های مالیاتی در نظر گرفته است.
البته این معافیت مشروط به شرایطی خاص خواهد بود. به‌عنوان مثال در شرکتهای تعاونی تولیدی روستایی، همه اعضا باید از ساکنین روستا باشند.
بررسی نحوه ثبت شرکتهای تجاری
موسسان هر شرکت تجاری برای اینکه از نظر قانون مجوز فعالیت داشته باشند، باید نسبت به ثبت شرکت اقدام کنند. برای ثبت انواع شرکتهای تجاری اسنادی اعم از مدارک زیر را باید تهیه کنید:
- اظهارنامه و تقاضانامه ثبت شرکت
- شرکت‌نامه حاوی مشخصات شرکت
- اساسنامه شرکت
- صورت جلسه مجمع عمومی
- صورت جلسه انتخاب مدیران و قبولی آن‌ها
بایدها و نبایدهای ثبت شرکت پیمانکاری در ایران
با استفاده از این مدارک می‌توانید به وبسایت «سازمان ثبت اسناد و املاک کشور» به آدرس irsherkat.ssaa.ir مراجعه کنید و عملیات ثبت شرکت را بهصورت آنلاین و برخط پیش ببرید. در این وبسایت باید اطلاعات زیر را تکمیل کنید:
- مشخصات متقاضی
- اطلاعات شرکت
- اطلاعات صورت جلسه‌ها
پس از تکمیل فرایند اینترنتی ثبت شرکت و پذیرش از سامانه ثبت اسناد، متقاضیان ثبت شرکت باید مدارک چاپی را به همراه مدارک شناسایی موسسان، به «اداره ثبت شرکتها» تحویل دهند.
درحال‌حاضر (شهریور ۱۴۰۳) سازمان ثبت اسناد کشور درحال بهره‌برداری سامانه جدید ثبت شرکتها است که اطلاعات آن در ماه‌های آتی اعلام خواهد شد. برای دریافت راهنمایی‌های بیشتر می‌توانید به sherkat.ssaa.ir مراجعه کنید.
هنگام ثبت شرکت تجاری به قوانین مربوط به آن‌ها توجه کنید
انواع شرکتهای تجاری در ایران برای فعالیت قانونی باید در «سامانه شرکتها» ثبت شوند. هنگام پیش بردن فرایند ثبت، با قوانین و الزاماتی روبه‌رو خواهید شد که باید آن‌ها را فراهم کرده باشید.
هر کدام از شرکتهای تجاری سهامی خاص و عام، شرکت با مسئولیت محدود، شرکت تضامنی، شرکت مختلط سهامی و غیرسهامی، شرکت نسبی و شرکت تعاونی تولید و مصرف، برای دریافت مجوز فعالیت، قوانین مخصوص به خود را خواهند داشت.
به‌دلیل پیچیده بودن قوانین و شرایط ثبت، پیشنهاد می‌کنیم پیش از تاسیس شرکت تجاری موردنظر، با یک مشاور حقوقی مشورت کنید. اگر تا به حال برای تاسیس و ثبت شرکت اقدامی داشته‌اید، تجربه خود را با سایر کاربران در قسمت نظرات به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
چند نوع شرکت تجاری در قانون تجارت تعریف شده است؟
در قانون تجارت، ۷ نوع شرکت تجاری سهامی خاص و عام، شرکت با مسئولیت محدود، شرکت تضامنی، شرکت مختلط سهامی و غیرسهامی، شرکت نسبی و شرکت تعاونی تولید و مصرف تعریف شده است.
در کدام یک از شرکتها مسئولیت پرداخت بدهی بیشتر از دارایی شرکت، بر عهده هر کدام از شرکا خواهد بود؟
شریکان در شرکتهای تضامنی، بهصورت جداگانه، مسئولیت پرداخت بدهی بیشتر از دارایی شرکت را خواهند داشت. همچنین هریک از شرکای «ضامن» در شرکتهای مختلط سهامی و غیرسهامی باید کل بدهی شرکت را متقبل شود.
مدارک عمومی موردنیاز برای ثبت شرکت تجاری شامل چه مواردی می‌شود؟
برای ثبت شرکت تجاری در ایران باید مدارکی اعم از اظهارنامه و تقاضانامه ثبت شرکت، شرکت‌نامه حاوی مشخصات شرکت، اساسنامه شرکت، صورت جلسه مجمع عمومی و صورت جلسه انتخاب مدیران و قبولی آن‌ها را تهیه کند.