تولید ناب یکی از مفاهیم کلیدی در مدیریت تولید و بهرهوری است که به کاهش ضایعات و افزایش ارزش محصول برای مشتری می‌پردازد. در واقع تولید ناب از تجربه‌ها و روش‌های تولید تویوتا در ژاپن الهام گرفته و در سال‌های اخیر توسط بسیاری از سازمان‌ها و کسب‌وکارها در سراسر جهان پیادهسازی شده است. در این مطلب از سیستم سپیدار به این موضوع که تولید ناب چیست خواهیم پرداخت.
تولید ناب چیست؟
تولید ناب (Lean Manufacturing) روش تولید با هدف کاهش زمان پاسخگویی تامین‌‌کنندگان به مشتریان است. کاهش زمان در سیستم تولید و همچنین افزایش کارایی در فرآیند ایجاد ارزش برای مشتریان است.
به طور کلی تولید ناب، شیوه تولیدی است که ضمن به‌کارگیری فواید تولید انبوه و تولید دستی با هدف کاهش ضایعات و حذف هر فعالیت بدون ارزش افزوده شکل گرفته است. بر این مبنا تکنیک ناب با کمک مجموعه ابزارهای خود می‌تواند نقش بنیادی در اصلاح و بهبود فرآیندها داشته باشد.
مزایای تولید ناب
تولید ناب باعث می‌شود که سازمان‌ها بتوانند با کیفیت بالا، هزینه کم و زمان کوتاه محصولات و خدمات خود را به بازار عرضه کنند. برخی از مزایای تولید ناب به شرح زیر هستند:
- کاهش هزینه‌های تولید و عملیاتی
- کاهش موجودی اضافی و فضای اشغال شده
- کاهش زمان تولید و تحویل
- افزایش کیفیت و کاهش خطاها و بازگشت‌ها
- افزایش رضایت مشتری و وفاداری
- افزایش انعطاف‌‌پذیری و توانایی پاسخگویی به تغییرات بازار
- افزایش همکاری و ارتباط بین کارکنان و تامین‌‌کنندگان
- افزایش نوآوری و بهبود مستمر
اصول تولید ناب
به طور کلی تولید ناب بر‌اساس اصولی کلیدی شکل گرفته است. در ادامه به اصول تولید ناب اشاره می‌کنیم:
- کاهش ضایعات (Waste Reduction): هدف از این اصل حذف یا کاهش هرگونه فعالیت یا منبعی است که ارزشی برای مشتری ایجاد نمی‌کند و فقط هزینه و زمان را افزایش می‌دهد.
- بهبود مستمر (Continuous Improvement): این اصل بر این اساس است که هیچ فرآیندی کامل نیست و همیشه امکان بهبود وجود دارد. برای این منظور، باید به‌صورت مداوم روی فرآیندها نظارت داشته باشید، مشکلات را شناسایی و ریشه‌یابی کنید، راه‌‌حل‌هایی را پیشنهاد کرده و در عین حال آزمایش و اجرا کنید. این روند به عنوان (PDCA (Plan-Do-Check-Act یا چرخه دمینگ (Deming Cycle) شناخته می‌شود.
- خلق ارزش (Value Creation): این اصل بر این اساس است که تولید ناب باید بر ارضای نیازها و انتظارات مشتریان متمرکز باشد. برای این منظور، باید ارزش محصول یا خدمت را از دید مشتری تعریف و فرآیندهایی را که به ایجاد ارزش کمک می‌کنند شناسایی کنید و آن‌ها را به‌صورت جریانی و پیوسته انجام دهید.
تکنیک‌های تولید ناب
تکنیک‌های ناب تولید راه‌های عملی برای پیادهسازی اصول و دستیابی به نتایج مطلوب هستند. برای پیادهسازی تولید ناب، می‌توان از تکنیک‌های مختلفی استفاده کرد. در ادامه به برخی از تکنیک‌های تولید ناب اشاره می‌کنیم:
نقشه برداری جریان ارزش (Value Stream Mapping)
این اصل بر این اساس است که باید تمام فعالیت‌ها و مراحلی که در تولید یک محصول یا خدمت از ابتدا تا انتها طی می‌شود را به‌صورت نموداری رسم کرد. این نمودار به ما کمک می‌کند که بتوانیم فرآیندهایی را که ارزش افزوده دارند، از فرآیندهایی که بدون ارزش افزوده یا ضایعات هستند، جدا کرده و بهینه‌سازی کنیم.
به طور کلی نقشه‌‌برداری جریان ارزش یک ابزار تحلیلی و ارتباطی است که به ما اجازه می‌دهد وضعیت فعلی و آینده سیستم تولید را مشخص کنیم.
تکنیک Just in Time
این تکنیک بر این اساس است که باید فقط آن‌چه که نیاز است و زمانی که لازم است را تولید کرد و تحویل داد. همچنین تکنیک Just in Time باعث می‌شود که موجودی اضافی، هزینه‌های نگهداری و ضایعات کاهش یابند و در عین حال تولید را با تقاضا هماهنگ کنند.
سیستم کانبان
این سیستم یک روش کنترل موجودی است که بر‌اساس نیازهای واقعی تولید و مصرف کار می‌کند. در این سیستم، از کارت‌هایی به نام کانبان استفاده می‌شود که نشان‌‌‌دهنده میزان موجودی مورد‌نیاز در هر مرحله از تولید هستند.
وقتی که موجودی یک مرحله به حد معینی کاهش یابد، یک کانبان به مرحله قبلی ارسال می‌شود تا موجودی مورد‌نیاز تامین شود. به طور کلی سیستم کانبان باعث می‌شود که موجودی به حداقل برسد و تولید به‌صورت پویا و متناسب با نیازهای واقعی انجام شود.
نقش حسابداری در تولید ناب
حسابداری یک عامل مهم در موفقیت تولید ناب است که باید با روش‌های آن هماهنگ باشد و اطلاعات مالی و عملیاتی را به‌صورت دقیق، به‌روز و قابل فهم ارائه کند. در واقع نقش حسابداری در تولید ناب این است که باید به اندازه‌گیری و ارزیابی عملکرد تولید ناب کمک کند و همچنین به تصمیمگیری و برنامه‌ریزی برای بهبود مستمر بپردازد. مدیریت بهای تمام شده از عوامل کلیدی تولید ناب است. حسابداری می‌تواند به موارد زیر کمک کند:
- شناسایی و اندازه‌گیری منابع و هزینه‌های ضایعات و ناکارآمدی در فرآیند تولید و کیفیت محصول؛
- ارزیابی و مقایسه عملکرد و سود‌آوری محصولات، فرآیندها و فعالیت‌ها با استفاده از شاخص‌ها و معیارهای مناسب؛
- تسهیل و ارتباط فرآیند بهبود و نتایج با استفاده از ابزارها و گزارش‌های بصری که پیشرفت و تاثیر تغییرات را نشان می‌دهند.
تولید ناب برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط
تولید ناب نه تنها برای کسب‌وکارهای بزرگ، بلکه برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط نیز قابل اجرا و مفید است. تولید ناب برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط می‌تواند به آن‌ها کمک کند که در کورس رقابت بازار خود را گسترش دهند. برخی از راه‌هایی که کسب‌وکارهای کوچک و متوسط می‌توانند از تولید ناب بهره ببرند، عبارت‌اند از:
- شناسایی و حذف ضایعات در فرآیندهای تولید و خدمات
- بهبود مستمر در کیفیت، سرعت و هزینه‌های تولید و خدمات
- ایجاد ارزش برای مشتریان با توجه به نیازها و انتظارات آن‌ها
- استفاده از تکنیک‌های مختلف تولید ناب
- انتخاب و همکاری با تامین کنندگانی که از تولید ناب پیروی می‌کنند.
- انطباق حسابداری با اصول و روش‌های تولید ناب
کلام آخر
تولید ناب یک روش تولید است که هدف آن ایجاد ارزش برای مشتریان با کاهش ضایعات و افزایش کارایی در فرآیند تولید است و بر‌اساس یک سری اصول استوار است؛ که از تکنیک‌های مختلفی برای پیادهسازی آن‌ها و دستیابی به نتایج مطلوب استفاده می‌کند. همچنین تولید ناب به حسابداری تکیه می‌کند تا اطلاعات و بازخورد را برای پشتیبانی از فرآیند تصمیمگیری و بهبود ارائه دهد. در عین حال تولید ناب برای هر نوع کسب‌وکاری، بدون توجه به اندازه یا صنعت آن، که می‌خواهد بهرهوری و سود‌آوری خود را افزایش دهد، مناسب است.
همچنین شما می‌توانید برای آشنایی با سیستم تولید سپیدار درخواست مشاوره ثبت کنید یا داستان موفقیت مشتریان تولیدی سپیدار را مشاهده کنید. این مجموعه با شعار «تولید بهره‌ور و اثر‌بخش نیازمند نرم‌افزار حسابداری دقیق و کاربردی است» به شما در تمامی مراحل پیادهسازی تولید ناب کمک شایانی می‌کند.