کارفرمایی که سراغ قوانین بیمه میآید معمولاً دو دغدغه روشن دارد: اول اینکه بداند در صورت بیمهنکردن کارگر، چه مسئولیتی متوجه اوست و دوم اینکه اگر چنین وضعیتی پیش آمده، جریمهها چگونه محاسبه خواهد شد. سال ۱۴۰۴ هم مثل سالهای قبل با همان چارچوب قانونی پیش میرود، اما به دلیل افزایش دستمزد و حساسیت بیشتر سازمان تأمین اجتماعی، بیتوجهی به موضوع بیمه، هزینههای بالاتری به کارفرما تحمیل میکند.
اگر در حال بررسی وضعیت نیروهای شاغل در کارگاه هستید یا میخواهید بدانید اجرای نادرست بیمه کارفرما چگونه شما را در معرض ریسک جریمه بیمه نکردن کارگران توسط کارفرما قرار میدهد، لازم است ابتدا قانون را بشناسیم تا بعد سراغ نحوه محاسبه جریمه بیمه نکردن کارگر برویم.
آشنایی رایگان با نرمافزار حسابداری سپیدار
برای دریافت مشاوره و دمو رایگان، فرم زیر را پر کنید و محیط سپیدار را از نزدیک ببینید.
قانون چه میگوید؟ مبنای جریمه در مواد ۱۴۸ و ۱۸۳
طبق ماده ۱۴۸ قانون کار، همه کارفرمایان موظفاند تمام کارگران خود را زیر پوشش بیمه تأمین اجتماعی ببرند. این الزام قابل توافق نیست و حتی اگر کارگر رضایت دهد که بیمه نشود و یا از بیمه اختیاری استفاده کند، قانون چنین توافقی را معتبر نمیداند. حق بیمه بر اساس قانون تأمین اجتماعی معادل ۳۰ درصد دستمزد ماهانه است که ۲۳ درصد آن سهم کارفرما و ۷ درصد سهم کارگر است.
وقتی این الزام اجرا نشود، ماده ۱۸۳ قانون کار وارد شده و مسئولیت مستقیم را متوجه کارفرما خواهد کرد. بر اساس این ماده، اگر اشتغال کارگر اثبات شود و بیمهای برای او پرداخت نشده باشد، کارفرما باید هم حق بیمه معوقه را بپردازد و هم جریمهای بین دو تا ده برابر حق بیمه همان دوره را تحمل کند. این چارچوب، پایه تمام محاسباتی است که در ادامه با هم مرور میکنیم.
جریمه بیمه نکردن کارگران توسط کارفرما چقدر است؟
برای پاسخ دقیق، باید مسیر رسیدگی را بشناسیم. نتیجه جریمه فقط به مدت بیمهنکردن وابسته نیست. اینکه موضوع چگونه کشف یا پیگیری شده است نیز مهم خواهد بود. سه مسیر بیشتر دیده میشود: شکایت کارگر در اداره کار، ثبت ادعای سابقه در تأمین اجتماعی و کشف در بازرسی یا حسابرسی سازمان. در کنار این مسیرها، موضوع جریمه عدم پرداخت حق بیمه توسط کارفرما نیز مطرح میشود که در صورت ارسال لیست و عدم پرداخت، فرمول متفاوتی دارد.
شکایت کارگر در اداره کار
اگر کارگر به اداره کار مراجعه کند و اشتغال او تأیید شود، کارفرما باید تمام حق بیمه دوره اشتغال را پرداخت کرده و علاوه بر آن، با استناد به ماده ۱۸۳، جریمهای حداقل دو برابر حق بیمه را بپردازد. این بیشترین فشار مالی را ایجاد میکند و معمولاً سنگینترین سناریوی ممکن است.
برای نمونه، وقتی یک کارگر با حداقل دستمزد در سال ۱۴۰۴ بیمه نشده باشد، حق بیمه ماهانه او حدود سه میلیون تومان است. با اعمال حداقل جریمه، هر ماه حدود ۹ میلیون تومان برای کارفرما هزینه ایجاد میکند. بسته به مدت اشتغال، رقم نهایی چند ده تا چند صد میلیون تومان خواهد بود. اینجا بخشی از عواقب قانونی بیمه نکردن کارگر خود را نشان میدهد، چون موضوع جنبه کیفری هم پیدا میکند.
ثبت ادعای سابقه در تأمین اجتماعی
در این حالت، کارگر مستقیم به سازمان تأمین اجتماعی مراجعه کرده و اگر اشتغال او احراز شود، سازمان سابقه را برای او ثبت میکند. اما جریمه این مسیر با ماده ۱۸۳ متفاوت است. کارفرما باید حق بیمه معوقه را پرداخت کند و علاوه بر آن، ۱۰ درصد جریمه عدم ارسال لیست و ۲ درصد جریمه تأخیر برای هر ماه را بپردازد.
در این مسیر، رقم جریمه معمولاً کمتر است و احتمال افزایش چندبرابری وجود ندارد. برای مثال، یک سال بیمهنکردن کارگری با حداقل دستمزد، در این حالت حدود ۲۷ میلیون تومان هزینه ایجاد خواهد کرد.
کشف توسط بازرسی یا حسابرسی
گاهی سازمان تأمین اجتماعی بدون شکایت کارگر، در جریان بازرسیهای دورهای یا حسابرسی دفاتر مالی، متوجه میشود که یکی از کارکنان بیمه نشده است. در این وضع، اگر لیست بیمه ارسال نشده باشد، جریمه ۱۰ درصد عدم ارسال لیست به همراه ۲ درصد جریمه ماهانه اعمال میشود. اگر لیست ارسال شده ولی پرداخت انجام نشده باشد، فقط جریمه تأخیر محاسبه خواهد شد.
محاسبه جریمه برای ۲ تا ۵ سال بیمه نکردن کارگر
برای یک کارگر با حداقل دستمزد در سال ۱۴۰۴، حق بیمه ماهانه حدود سه میلیون تومان است. اگر موضوع در اداره کار رسیدگی شود و حداقل جریمه ماده ۱۸۳ (دو برابر حق بیمه) اعمال شود، هزینه هر ماه تقریباً سه برابر حق بیمه خواهد بود.
در مقابل، در مسیر ادعای سابقه در تأمین اجتماعی، جریمه سبکتر است و مجموع بدهی بهمراتب پایینتر محاسبه میشود. برای اینکه تصویر روشنی داشته باشیم، میتوان حدود ارقام زیر را در نظر گرفت:
برای ۲ سال:
- اداره کار: حدود ۲۲۴ میلیون تومان
- ادعای سابقه: حدود ۵۳ میلیون تومان
برای ۳ سال:
- اداره کار: حدود ۳۳۷ میلیون تومان
- ادعای سابقه: حدود ۷۵ میلیون تومان
برای ۵ سال:
- اداره کار: حدود ۵۶۰ میلیون تومان
- ادعای سابقه: حدود ۱۰۰ میلیون تومان
کارگاهی که پرداختها و حضور کارکنان را با یک نرمافزار حقوق و دستمزد ثبت میکند، معمولاً کمتر با مسئله عدم پرداخت یا عدم ارسال لیست روبهرو میشود، چون تمام دادهها یکپارچه و قابل پیگیری است.
عواقب قانونی بیمه نکردن کارگر در سال ۱۴۰۴
پرداختنکردن حق بیمه فقط به جریمه مالی محدود نمیشود. اگر بدهی تعیینتکلیف نشود، سازمان تأمین اجتماعی میتواند برگ مطالبه صادر کند و پس از آن، اجرائیه برای توقیف حسابها یا اموال کارفرما فعال میشود.
در پروندههایی که ماده ۱۸۳ اعمال میشود، موضوع وارد روند کیفری هم میشود. علاوه بر هزینههای مالی، سابقه بیمهای ناقص برای کارگر موجب اختلال در مزایای بازنشستگی، بیمه ازکار افتادگی و دسترسی او به خدمات پایه میشود. اینجاست که آگاهی از سازوکار بیمه کارفرما اهمیت بیشتری پیدا میکند و مشخص میشود چرا پیگیری بهموقع، کمهزینهتر از حل اختلافات دیرهنگام است.
چطور میتوان از این جرایم جلوگیری کرد؟
بخش زیادی از اختلافات بیمهای زمانی شکل میگیرد که ثبت اطلاعات، پرداختها و ارسال لیستها با دقت انجام نشده باشد. کارفرمایی که فرآیند حقوق و دستمزد را منظم مدیریت میکند، هم ریسک اشتباه را کاهش داده و هم در صورت حسابرسی یا شکایت کارگر، اسناد روشنی برای دفاع دارد. ابزارهایی مثل نرم افزار حسابداری، کارفرما را قادر خواهد ساخت تا خطاهای محاسباتی کسبوکار و تأخیر در پرداختها را به حداقل برساند.
جمع بندی
جریمه بیمه نکردن کارگران توسط کارفرما در سال ۱۴۰۴ بسته به مسیر رسیدگی، میتواند از چند ده میلیون تا چند صد میلیون تومان متغیر باشد. شکایت در اداره کار معمولاً سنگینترین جریمه را به همراه دارد و در مقابل، ادعای سابقه در تأمین اجتماعی هزینه بسیار کمتری ایجاد میکند. برای جلوگیری از چنین اختلافاتی، کارفرما باید هم بهموقع بیمه را پرداخت کند و هم اطلاعات دقیق کارگاه را ثبت کند. رعایت همین چند اصل ساده، هزینههای قانونی را کاهش داده و از شکلگیری اختلافات جدی جلوگیری خواهد کرد.
جریمه بیمه نکردن کارگران توسط کارفرما چقدر است؟
برای پاسخ دقیق، باید مسیر رسیدگی را بشناسیم. نتیجه جریمه فقط به مدت بیمهنکردن وابسته نیست. اینکه موضوع چگونه کشف یا پیگیری شده است نیز مهم خواهد بود. سه مسیر بیشتر دیده میشود: شکایت کارگر در اداره کار، ثبت ادعای سابقه در تأمین اجتماعی و کشف در بازرسی یا حسابرسی سازمان. در کنار این مسیرها، موضوع جریمه عدم پرداخت حق بیمه توسط کارفرما نیز مطرح میشود که در صورت ارسال لیست و عدم پرداخت، فرمول متفاوتی دارد.