در بسیاری از متون اقتصادی و گزارش‌های مالی، اصطلاح بنگاه اقتصادی به‌کار می‌رود؛ اما برای یک حسابدار یا تحلیل‌گر مالی، دانستن تعریف دقیق این واژه، تمایزش با «شرکت»، و انواع آن، ضروری است. بنگاه اقتصادی واحدی است که با هدف کسب سود یا پاسخ به نیاز بازار، در زمینه تولید، خدمات یا بازرگانی فعالیت می‌کند. در این مقاله، ضمن تعریف این مفهوم، به بررسی انواع بنگاه‌ها، تفاوت بنگاه و شرکت خواهیم پرداخت تا درک بهتر و کاربردی‌تری از این اصطلاح کلیدی در حسابداری و اقتصاد داشته باشیم.
بنگاه اقتصادی چیست؟
بنگاه اقتصادی (Economic Firm) به یک سازمان یا مجموعه‌ای از منابع اطلاق می‌شود که با استفاده از سرمایه مالی، نیروی انسانی، دانش فنی، و ابزارهای تولید، محصول مشخصی (اعم از کالا یا خدمت) را تولید و عرضه می‌کند. این واحد با هدف کسب سود اقتصادی فعالیت می‌کند و معمولاً برای فعالیت مستمر و بلندمدت در عرصه کسب‌وکار تأسیس می‌شود.
بنگاههای اقتصادی معمولاً برای فعالیت بلندمدت طراحی می‌شوند و برخلاف برخی سازمان‌های غیرانتفاعی یا دولتی، تأکید مستقیم بر درآمدزایی و سودآوری دارند. این ویژگی آن‌ها را از سایر نهادها متمایز می‌کند. لازم به ذکر است که بنگاه اقتصادی لزوماً یک سازمان بزرگ یا ساختاری پیچیده نیست؛ حتی یک مغازه کوچک خانوادگی که کالا یا خدمات مشخصی ارائه می‌دهد، اگر با هدف کسب درآمد فعالیت کند، در زمره بنگاههای اقتصادی قرار می‌گیرد.
اگر در زمینه‌ی ثبت شرکت پیمانکاری نیاز به اطلاعات دارید، مطلب راهنمای ثبت شرکت پیمانکاری را می‌توانید مطالعه کنید.
فروش و حسابداری آن را به سپیدار بسپارید
محاسبه خودکار مالیات بر ارزش افزوده
گزارش‌های تحلیلی از فروش
تعریف انواع مختلف فروش و تخفیف فروش
اتصال به فروشگاه آنلاین
ارسال مانده حساب مشتریان از طریق پیامک
انواع بنگاه های اقتصادی
بنگاههای اقتصادی را می‌توان از چند زاویه مختلف طبقه‌بندی کرد:
- از نظر نوع فعالیت:
شامل سه گروه اصلی هستند: مؤسسات تولیدی (مانند کارخانه‌ها)، مؤسسات بازرگانی (مانند فروشگاه‌های توزیع کالا)، و مؤسسات خدماتی (مانند انواع شرکتهای بیمه یا حمل‌ونقل). - از نظر هدف فعالیت:
شامل مؤسسات انتفاعی (که هدف آن‌ها سودآوری است) و مؤسسات غیرانتفاعی (مانند خیریه‌ها یا برخی انجمن‌های فرهنگی). - از نظر مالکیت:
این دسته شامل سه نوع مؤسسات بخش خصوصی، بخش تعاونی و بخش عمومی (دولتی) می‌شود. - از نظر تعداد مالک:
به دو نوع مؤسسات انفرادی و مؤسسات چندمالکی تقسیم می‌شوند.
مثال بنگاه اقتصادی
وقتی به تعریف بنگاه اقتصادی نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که اساس این مفهوم بر استفاده هدفمند از منابع (اعم از مالی، انسانی، فنی و…) برای تولید یا ارائه خدمات با نیت کسب سود بنا شده است. بنابراین، هر واحدی که بدون هدف اقتصادی و سودآوری شکل گرفته باشد، در دسته بنگاههای اقتصادی قرار نمی‌گیرد.
برای مثال، یک شرکت خصوصی که با سرمایه شخصی تاسیس شده و محصولی را تولید و به بازار عرضه می‌کند، قطعاً یک بنگاه اقتصادی است؛ چرا که هدف مشخصی برای درآمدزایی دارد و در ساختار بازار رقابتی عمل می‌کند. اما در مقابل، سازمان‌ها و نهادهایی مانند انجمن‌های خیریه یا مراکز فرهنگی مردم‌نهاد، اگرچه ممکن است ساختار سازمان‌یافته‌ای داشته باشند و از منابع مختلف استفاده کنند، اما چون هدف اصلی آن‌ها کسب سود نیست، در زمره بنگاههای اقتصادی قرار نمی‌گیرند.
اگر برای مدیریت امور مالی شرکت خود دنبال یک نرم افزار حسابداری هستید، به لینک مربوطه مراجعه کنید.
منظور از بنگاه در اقتصاد
در علم اقتصاد، بنگاه به عنوان یک نهاد تصمیم‌گیرنده مستقل تعریف می‌شود که وظیفه آن تولید کالا یا ارائه خدمات با استفاده از ترکیبی از عوامل تولید (نیروی کار، سرمایه، زمین و فناوری) است. بنگاه‌ها در نظریه‌های اقتصادی، بازیگرانی محسوب می‌شوند که با هدف حداکثرسازی سود، در بازارهای رقابتی فعالیت می‌کنند و درباره‌ی میزان تولید، قیمت‌گذاری، استخدام و سرمایه‌گذاری تصمیم‌گیری می‌نمایند.
اگر به دنبال یک نرم‌افزار حسابداری هستید، به صفحه نرم افزار حسابداری شرکتی سپیدار مراجعه کنید.
اهداف بنگاههای اقتصادی
از منظر هدف‌گذاری، بنگاههای اقتصادی به دو گروه کلی تقسیم می‌شوند: واحدهای انتفاعی و واحدهای غیرانتفاعی. واحدهای انتفاعی، آن دسته از بنگاه‌هایی هستند که با هدف کسب سود و منفعت مالی برای مالکان یا سرمایه‌گذاران خود شکل می‌گیرند. این نوع بنگاه‌ها می‌توانند متعلق به بخش خصوصی باشند، مانند فروشگاه‌های زنجیره‌ای یا کارخانه‌های تولیدی، یا در مالکیت دولت باقی بمانند، مانند برخی بنگاههای اقتصادی ایران از جمله شرکت فولاد ایران. همچنین، برخی از این بنگاه‌ها به صورت تعاونی اداره می‌شوند که در آن‌ها اعضا به‌طور مشترک در سود حاصل شریک هستند.
در مقابل، واحدهای غیرانتفاعی، نهادهایی هستند که هدف اصلی آن‌ها کسب درآمد برای مالکان یا سرمایه‌گذاران نیست. این واحدها ممکن است خدمات یا کالاهایی را ارائه دهند، اما سود حاصله صرف تأمین اهداف اجتماعی، آموزشی یا خیریه می‌شود. به‌عنوان مثال، دانشگاه‌ها و مدارس غیرانتفاعی که در قبال ارائه خدمات آموزشی شهریه دریافت می‌کنند، یا بنیادهای خیریه‌ای که بدون دریافت وجه، خدمات اجتماعی ارائه می‌دهند، از جمله این نوع بنگاه‌ها محسوب می‌شوند. آنچه این دو گروه را از یکدیگر متمایز می‌سازد، نیت مالی یا غیرمالی فعالیت آن‌هاست، نه صرفاً ساختار سازمانی یا اندازه و گستره عملیات.
نوع فعالیت در بنگاه اقتصادی
بنگاههای اقتصادی را می‌توان بر اساس نوع فعالیت به سه گروه اصلی تقسیم کرد:
واحدهای خدماتی
در این دسته، بنگاه‌ها با ارائه خدمات مشخص به مشتریان، درآمدزایی می‌کنند. آنچه عرضه می‌شود، کالای ملموس نیست بلکه خدمت یا تخصص است. بانک‌ها، مؤسسات حسابداری، دفاتر وکالت، بیمارستان‌ها، آموزشگاه‌ها و تعمیرگاه‌ها از جمله واحدهای خدماتی به‌شمار می‌آیند. در این بنگاه‌ها، کیفیت خدمات، مهارت نیروی انسانی و تجربه مشتری اهمیت زیادی دارد.
واحدهای بازرگانی
این بنگاه‌ها وظیفه خرید و فروش کالاها یا مواد را بر عهده دارند، بدون آنکه تغییرات اساسی در ماهیت فیزیکی کالا ایجاد کنند. آن‌ها معمولاً کالاها را از تولیدکننده خریداری کرده، نگهداری و توزیع می‌کنند و در نهایت به مصرف‌کننده می‌فروشند. مغازه‌ها، فروشگاه‌های زنجیره‌ای، عمده‌فروشان و توزیع‌کنندگان، نمونه‌هایی از بنگاههای بازرگانی هستند.
واحدهای تولیدی
بنگاههای تولیدی با استفاده از منابع اولیه، محصول جدیدی تولید می‌کنند. این بنگاه‌ها معمولاً از نیروی کار، ماشین‌آلات، مواد خام و فناوری برای ساخت کالا استفاده می‌کنند و خروجی نهایی را به بازار عرضه می‌نمایند. کارخانه‌ها، واحدهای کشاورزی، معادن، نیروگاه‌های آب و برق، و تولیدکنندگان ماشین‌آلات، همگی در این دسته قرار دارند.
تفاوت بنگاه و شرکت
هرچند واژه‌های «بنگاه» و «شرکت» گاهی به‌جای یکدیگر به‌کار می‌روند، اما تفاوت‌هایی میان آن‌ها وجود دارد. شرکت به هر کسب‌وکاری گفته می‌شود که با هدف سودآوری ثبت شده باشد و می‌تواند ساختارهای متنوعی مانند مالکیت انفرادی، سهامی، تضامنی یا تعاونی داشته باشد.
در مقابل، بنگاه اغلب به واحدهایی گفته می‌شود که توسط دو یا چند نفر اداره می‌شوند و بیشتر در زمینه ارائه خدمات حرفه‌ای مانند مشاوره، وکالت یا حسابداری فعالیت دارند. به‌طور کلی، هر بنگاه می‌تواند شرکت باشد، اما هر شرکت لزوماً بنگاه اقتصادی به معنای خاص نیست.
جمع‌بندی
مفهوم بنگاه اقتصادی یکی از مفاهیم پایه در اقتصاد و حسابداری است که شناخت دقیق آن برای تحلیل فعالیت‌های اقتصادی، تدوین گزارش‌های مالی و حتی تصمیم‌گیری‌های مدیریتی ضروری است. بنگاه اقتصادی نهادی است که با بهره‌گیری از منابع مختلف، به تولید یا ارائه خدمات با هدف سودآوری می‌پردازد. این نهادها می‌توانند از نظر نوع فعالیت، مالکیت یا هدف‌گذاری تنوع زیادی داشته باشند. تمایز آن‌ها با شرکت نیز در فهم ساختار حقوقی و ماهیت عملیاتی کسب‌وکارها اهمیت دارد. درک صحیح این مفاهیم، به ویژه برای حسابداران و متخصصان اقتصادی، بستری مطمئن برای تحلیل، گزارش‌گیری و تصمیم‌سازی ایجاد می‌کند.
سوالات متداول
منظور از بنگاه در اقتصاد چیست؟
در اقتصاد، بنگاه نهادی است که با هدف حداکثرسازی سود، کالا یا خدماتی را تولید یا ارائه می‌دهد. بنگاه‌ها در مدل‌های اقتصادی نقش بازیگر فعال را دارند و رفتار آن‌ها مبنای تحلیل‌های اقتصادی است.
نظریه بنگاه اقتصادی چیست؟
نظریه بنگاه اقتصادی به بررسی رفتار بنگاه‌ها در شرایط مختلف بازار می‌پردازد. این نظریه‌ها توضیح می‌دهند که چگونه بنگاه‌ها درباره تولید، قیمت‌گذاری، استخدام و سرمایه‌گذاری تصمیم‌گیری می‌کنند تا سود خود را افزایش دهند.
آیا یک سازمان مردم‌نهاد یا انجمن فرهنگی بنگاه اقتصادی به حساب می‌آید؟
خیر. اگر هدف اصلی یک نهاد کسب سود اقتصادی نباشد، در دسته بنگاههای اقتصادی قرار نمی‌گیرد. سازمان‌های مردم‌نهاد و فرهنگی معمولاً ماهیت غیرانتفاعی دارند و به‌همین دلیل، بنگاه اقتصادی محسوب نمی‌شوند.
ریشه کلمه بنگاه کدام کلمه است؟
واژه‌ی Firm ظاهراً از زبان آلمانی وارد انگلیسی شده و هنوز هم در زبان آلمانی، واژه‌ی Firma به‌معنای بنگاه اقتصادی، شرکت یا کسب‌وکار استفاده می‌شود و معادل واژه‌ی Firm در انگلیسی به‌کار می‌رود.