پیش تر در مقالات متعددی به انواع مختلفی از گرایشات حسابداری پرداختیم؛ رشته حسابداری را مورد بررسی قرار دادیم و مواردی مثل حسابداری بازرگانی، حسابداری شرکت‌های پیمانکاری و حسابداری شرکت‌های تولیدی را مورد بررسی قرار داده ایم. حالا در این مقاله قصد داریم به موضوع حسابداری دولتی بپردازیم. حسابداری دولتی یکی از انواع حسابداری است. قبل از اینکه توضیح دهیم حسابداری دولتی چیست، بد نیست با انواع حسابداری آشنا شویم.
تا پایان این مقاله به مهمترین نکات در موضوع حسابداری دولتی می‌پردازیم، تفاوت حسابداری دولتی و بازرگانی را مشخص می‌کنیم و به اصول و قوانین حسابداری دولتی اشاره می‌کنیم.
با انواع حسابداری آشنا شوید
حسابداری در دنیای امروز به دلیل پیچیدگی‌های به وجود آمده در دنیای اقتصاد به بخش‌های مختلفی تقسیم بندی می‌شود. این تقسیم بندی در واقع به منظور نظم دادن و سازماندهی گزارشات مالی انجام شده است. بر اساس تعریف‌های صورت گرفته انواع حسابداری شامل این 7 مورد است:
- حسابداری بازرگانی
- حسابداری صنعتی یا همان حسابداری بهای تمام شده
- حسابداری مالیاتی
- حسابداری بودجه
- سیستم حسابرسی
- حسابداری مدیریت
- حسابداری دولتی
برای آشنایی مختصر با این دسته بندی‌ها در حسابداری پیشنهاد می‌کنیم مقاله انواع حسابداری چیست را بخوانید. البته پیش تر در وبلاگ سپیدارسیستم در مورد هر کدام از انواع حسابداری مقاله ای جداگانه نوشته ایم و در مورد آن‌ها به طور مفصل توضیح داده ایم.
دوره‌های آموزشی سپیدار را از دست ندهید
سناریوهای شبیه‌سازی شده تمرین کنید
با نسخه آموزشی، اسناد ثبت کنید
جایگاه شغلی خود را ارتقا دهید
گواهی معتبر شرکت در دوره دریافت کنید
با کتاب سپیدار بر جزئیات سیستم مسلط شوید
حسابداری دولتی چیست؟
به فرآیندی که در آن گزارش رویدادهای بودجه ای و رویدادهای مالی همه دستگاه‌های اجرایی زیرمجموعه دولت جمع آوری، ثبت و طبقه بندی، خلاصه، تفسیر و گزارش می‌شوند حسابداری دولتی می‌گویند. هدف اصلی از اجرای این فرآیندها، برنامه ریزی و تصمیم گیری در مورد کنترل بودجه است.
در واقع در طی این فرآیند، اطلاعات مالی تمام وزارتخانه‌ها، موسسات دولتی، و … جمع آوری، طبقه‌بندی، پردازش و گزارش می‌شوند تا تصمیم گیری‌های مالی و برنامه‌های مصوب بودجه سالانه به خوبی مدیریت شود.
این فرآیند در واقع نوعی از سیستم است. حسابداری دولتی در زبان انگلیسی با عبارت Governmental accounting شناخته می‌شود.
تفاوت حسابداری دولتی با حسابداری بازرگانی
حسابداری دولتی و حسابداری بازرگانی با اینکه در بسیاری از موارد ممکن است مشابه به نظر برسند، اما تفاوت‌های زیادی دارند. این دو در 4 مورد با هم تفاوت دارند که مهمترین آن تفاوت در گزارشات مالی (صورت‌های مالی) است. نکته جالب اینجاست که حسابداری دولتی گاهی با حسابداری ملی نیز اشتباه گرفته می‌شود.
- تفاوت در صورت‌های مالی: در حسابداری سازمان‌های دولتی چیزی به نام سرمایه که مالکیت افراد را نشان می‌دهد وجود ندارد، بلکه حساب مازاد به جای آن وجود دارد که نشان دهنده تفاوت بین دارایی با بدهی است.
- در شرکت‌های بازرگانی به این دلیل که هدف کسب سود است، وضعیت با موسسات دولتی متفاوت است. یکی از دلایل تفاوت صورت‌های مالی نیز همین مسئله است. در واقع در سازمان‌های دولتی و موسسات بازرگانی، اهداف و وظایف بر اساس انگیزه موسسه با هم تفاوت دارند.
- اهمیت بر ضرورت تقدم قانون (رعایت کنترل بودجه ای): حسابداری دولتی بر اساس قانون بودجه استوار است. به این معنی که این نوع از حسابداری بر اساس قوانین و مقررات تعیین می‌شود، لذا هر زمان که بین قانون و اصول پذیرفته شده در حسابداری تضاد وجود داشته باشد، قانون در اولویت است.
- لزوم نگهداری حساب مستقل: در حسابداری دولتی هر منبع مالی به عنوان یک حساب مستقل محسوب می‌شود و با آن حساب به عنوان یک موسسه جداگانه و مستقل رفتار می‌شود. بر این اساس، سیستم حسابداری مورد استفاده در حسابداری دولتی نیز بر این اساس تغییر می‌یابد. به همین دلیل امکان استفاده از انواع رایج نرم افزار حسابداری در شرکت‌های بازرگانی در موسسات دولتی وجود ندارد.
- تفاوت در مبانی مختلف ثبت حسابداری: ثبت حسابداری نیز کمی در حسابداری دولتی متفاوت است. گستردگی فعالیت در زمینه حسابداری دولتی باعث می‌شود روش‌های مختلفی در حسابداری ابداع شود.
- ثبت دارایی‌های ثابت متفاوت است: در حسابداری دولتی دارایی‌های ثابت به عنوان هزینه در نظر گرفته می‌شوند، در صورتی که در حسابداری بازرگانی دارایی‌ها خریداری شده به عنوان بهای تمام شده به حساب دارایی منظور می‌گردند، سپس به مرور زمان و بر اساس عمر مفید به حساب هزینه زده می‌شوند.
در این میان پیشنهاد می‌کنیم مقاله ای که در سپیدار سیستم در مورد خدمات حسابداری نوشته ایم را بخوانید.
از اصول حسابداری دولتی چیزی می‌دانید؟
اگر بخواهیم به طور خلاصه به اصول حسابداری دولتی اشاره کنیم این اصول شامل 5 مورد زیر هستند:
- رعایت حساب‌های بودجه ای و دولتی
- استفاده از حساب‌های مستقل
- رعایت حق تقدم قوانین و مقررات مالی هر کشور بر اصول پذیرفته شده حسابداری
- تامین اعتبار در ایجاد و تعهد
- استفاده از مبنای نیمه تعهدی و تعهدی تعدیل شده
نکته: برخی از این موارد در بخش قبلی توضیح داده شدند و جزئی از تفاوت‌های حسابداری دولتی و حسابداری بازرگانی نیز به شمار می‌روند.
در مورد شرکت‌های حسابداری نیاز به اطلاعات مفصلی دارید؟ پیشنهاد می‌کنیم مقاله شرکت حسابداری وبلاگ سپیدار را ببینید.
انواع تنخواه گردان در حسابداری دولتی
تنخواه گردان نیز در حسابداری دولتی به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که شامل موارد زیر است:
- تنخواه گردان خزانه: اعتباری که نزد بانک مرکزی قرار دارد و در حساب درآمد عمومی قرار دارد که به واسطه قانون امکان استفاده از مقدار معینی از آن در سال مالی برای رفع نیازهای خزانه وزارت اقتصادی وجود دارد.
- تنخواه گردان استان: تنخواه گردان استان وجهی است که خزانه از محل اعتبار تصویب شده برای ایجاد تسهیلات لازم در پرداخت هزینه‌های جاری و عمرانی در اختیار نماینده خزانه استان‌ها قرار می‌گیرد.
- تنخواه گردان حسابداری: مبلغی که خزانه و نمایندگی خزانه استان در اختیار ذی حساب قرار می‌دهد تنخواه گردان حسابداری است.
- تنخواه گردان پرداخت: این تنخواه گردان پرداخت میزان مبلغی از محل تنخواه گردان حسابداری است که از طرف ذی حساب و با گرفتن تایید از وزیر یا رییس دستگاه در اختیار ماموران مجاز قرار می‌گیرد.
مشاغل مشهور در حسابداری دولتی
حسابداری دولتی به عنوان یکی از انواع حسابداری مشاغل مرتبطی را نیز با خود به همراه دارد. این مشاغل شامل موارد زیر هستند:
- حسابرس IRS
- حسابدار دولت
- نماینده خزانه داری
- حسابداری رسمی معتبر
- مدیر مالی