استاندارد حسابداری پیمانکاری یکی از مهم‌ترین مسائلی است که همه حسابداران با آن مواجه می‌شوند. انجام امور مربوط به حسابداری شرکت‌های پیمانکاری، اصول خاص خود را دارد. حسابداران شرکت‌های پیمانکاری، باید به‌خوبی با همه نکات پیرامون استانداردهای حسابداری این نوع مجموعه‌ها آشنایی داشته باشند.
به همین دلیل قصد داریم در ادامه این مطلب از سپیدار سیستم به بررسی جامع استاندارد های حسابداری شرکت‌های پیمانکاری بپردازیم. اگر حسابدار، مدیر مالی یا صاحب مجموعه‌های پیمانکاری هستید، مطالعه این مطلب را از دست ندهید. در ادامه به بررسی متن استاندارد حسابداری پیمانکاری، کاربرد، مفاهیم و اصطلاحات این استاندارد می‌پردازیم. همچنین در این پادکست به بررسی حسابداری پیمانکاری، صورت وضعیت و کسورات پرداختیم و توصیه می‌کنیم آن را بررسی کنید.
استاندارد حسابداری پیمانکاری؛ استاندارد شماره 9 حسابداری
نکته‌ای که همین ابتدا باید به آن اشاره کنیم این است که در استانداردهای حسابداری، موردی بهعنوان استاندارد حسابداری پیمانکاری وجود ندارد؛ در واقع، استاندارد شماره 9 حسابداری از مجموعه استانداردهای ۴۲ عددی، به بررسی مفاهیم مرتبط با حسابداری پیمانکاری میپردازد. استاندارد شماره 9 حسابداری با عنوان «استاندارد حسابداری پیمانهای بلندمدت» شناخته میشود. استاندارد شماره 9 حسابداری یا همان استاندارد حسابداری پیمانکاری، مربوط به حسابداری پیمانکار است و به کارفرمایان ارتباطی ندارد؛ به همین دلیل لازم است پیش از آن بدانید که پیمانکار کیست و چه تفاوتی با کارفرما دارد.
حسابداری پروژه‌های پیمانکاری را به سپیدار بسپارید
مانده‌حساب و بهای تمام‌شده قرارداد
مدیریت دقیق‌تر پیمانکار جزء؛
بهایابی دقیق‌تر با ثبت مصالح؛
محاسبه خودکار ضرایب افزاینده و کاهنده
گزارش لحظه‌ای پیشرفت فیزیکی و ریالی قرارداد
به دلیل نوع فعالیت برخی از شرکت‌های پیمانکاری، تاریخ شروع پیمان و تکمیل آن در دورههای مالی یکسان قرار نمیگیرد؛ بنابراین موضوع اصلی در استاندارد شماره 9 حسابداری، تخصیص درآمدها و هزینه‌های قرارداد پیمانکاری به دورههای مربوط به اجرای عملیات موضوع پیمان است. طبق استاندارد شماره 9 حسابداری، سیستم حسابداری شرکت‌های پیمانکاری باید بهگونهای باشد که سود و زیان هر پیمان به‌صورت دقیق، شفاف و مجزا نسبت به سایر پیمان‌ها مشخص شود.
هدف از تدوین استاندارد شماره 9 حسابداری و کاربرد آن چیست؟
هدفی که استاندارد شماره ۹ حسابداری دارد، تجویز نحوه حسابداری درآمدها و هزینه‌های مربوط به پیمانهای بلندمدت در صورت‌های مالی پیمانکار است. علاوه‌بر این، استاندارد شماره 9 از مجموعه استانداردهای حسابداری، معیارهای شناخت درج‌شده در مفاهیم نظری گزارشگری مالیاتی را به‌منظور تعیین زمان شناخت درآمد و هزینه‌های پیمان، بهعنوان اقلام صورت سود و زیان به کار می‌گیرد.
همچنین، این استاندارد راهنمایی‌های لازم برای اعمال این معیارها را ارائه می‌دهد. کاربرد استاندارد حسابداری پیمانکاری، حسابداری پیمانهای بلندمدت در صورت‌های مالی پیمانکار است.
بررسی مفاهیم در متن استاندارد حسابداری شرکت های پیمانکاری
در متن استاندارد حسابداری پیمانکاری، برخی از اصطلاحات به کار برده شده است؛ بنابراین در ادامه به بررسی معانی مشخص این اصطلاحات می‌پردازیم:
پیمان بلند مدت؛ مهم‌ترین مفهوم در استاندارد شماره 9
پیمان بلندمدت به پیمانی گفته میشود که برای طراحی، تولید یا ساخت یک دارایی منفرد قابل‌ملاحظه یا ارائه خدمات (یا ترکیبی از هر دو در قالب یک پروژه) منعقد میشود؛ مدت زمان اجرا و تکمیل پیمان معمولا به گونه‌ای است که فعالیت پیمان در دورههای مالی متفاوت قرار می‌گیرد. طبق این استاندارد، پیمان‌هایی که بلندمدت هستند، بیش از ۱ سال به طول می‌انجامند؛ بااینحال، تکمیل پیمانهای بلندمدت لزوما نباید بیشتر از ۱ سال طول بکشد و این موضوع مشخصه اصلی آن‌ها نیست؛ همین که یک پیمان در دو دوره مالی متفاوت قرار بگیرد و از اهمیت بالایی برخوردار باشد، بلند مدت خواهد بود.
انواع پیمان بلندمدت در استاندارد شماره 9 حسابداری
اکنون که با مفهوم پیمان بلند مدت در استاندارد حسابداری شماره 9 آشنا شدید، باید انواع آن را نیز بشناسید. پیمان بلندمدت به دو دسته تقسیم‌بندی میشود که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
- پیمان مقطوع: پیمان مقطوع یکی دیگر از اصطلاحات در استاندارد حسابداری شماره ۹ است. پیمان مقطوع به پیمان بلندمدتی گفته میشود که به موجب آن پیمانکار با یک مبلغ مقطوع و مشخص برای کل پیمان یا یک نرخ ثابت برای هر واحد موضوع پیمان، توافق می‌کند. در برخی از موارد نرخ توافقی براساس موارد خاص مشمول تعدیل خواهد شد.
- پیمان امانی: پیمان امانی یا پیمان با حق‌الزحمه مبتنی بر مخارج، نوع دیگری از پیمان بلندمدت است؛ به موجب این نوع پیمان، علاوه‌بر مخارج قابل‌قبول یا درج‌شده در متن پیمان، درصد مشخصی از این مخارج یا حق‌الزحمه ثابتی به پیمانکار پرداخت میشود.
با استفاده از یک نرم افزار حسابداری پیشرفته، به‌راحتی می‌توان میزان حق‌الزحمه و سایر مبالغ پرداختی را در پروژه‌های مختلف محاسبه کرد. شما باتوجه‌به نیاز خود و نوع فعالیت، می‌توانید از سیستم‌ها و زیرسیستم‌های این نرم‌افزارها استفاده کنید و امور مالی مجموعه خود را دائم زیرنظر داشته باشید.
پیش دریافت پیمان و انواع مبالغ دریافتی بابت پیشرفت کار
در استاندارد حسابداری پیمانکاری، به بخشی از مبلغ دریافتی توسط پیمانکار که کار آن تا تاریخ ترازنامه انجام نشده است، پیش دریافت پیمان گفته میشود. یکی دیگر از مفاهیم مطرح‌شده در استاندارد شماره 9 حسابداری، بحث مبالغ دریافتی بابت پیشرفت کار است. این مبالغ در دو دسته تعریف می‌شوند که عبارت‌اند از:
- الف- علی‌الحساب‌ها: مبالغی که به‌طورموقت در قبال صورتحساب‌های صادره در دست بررسی دریافت میشود، مبالغ علی‌الحساب هستند.
- ب- سایر دریافت‌ها: مبالغی که ماهیت علی‌الحساب ندارند، ولی در قبال پیشرفت کار دریافت می‌شوند و دربرگیرنده آن قسمت از مبالغ دریافت پیمان است که کار مربوط به آن تا تاریخ ترازنامه انجام نشده است.
علاوه‌بر‌این، مفهوم با عنوان مبالغ دریافتنی بابت پیشرفت کار در این استاندارد وجود دارد. در استاندارد شماره 9 حسابداری، مبالغ دریافتنی به مبالغ قابل‌دریافت که برای صورتحساب‌های صادره در حساب‌ها منظور شده است، گفته میشود. درصورتی‌که برای پیش‌برد پروژه‌ها و قراردادهای خود، از چک بانکی استفاده می‌کنید، خواندن مقاله «ثبت چک صیادی» در سایت سپیدار سیستم را به شما پیشنهاد می‌کنیم. در این مقاله همه چیز درباره چک صیادی و نحوه گرفتن دسته چک صیادی صحبت شده است.
زیان‌های قابل پیش‌بینی در طول مدت پیمان
زیان‌های قابل پیش‌بینی در استاندارد حسابداری پیمانکاری به زیان‌هایی گفته میشود که انتظار می‌رود در طول مدت پیمان برای طرفین معامله به وجود بیایند. مبلغ زیان بدون در نظر گرفتن موارد زیر برآورد میشود.
- الف- شروع یا عدم شروع کار پیمان
- ب- حصه‌ای از کار که تا تاریخ ترازنامه انجام شده است.
- ج- میزان سودی که انتظار می‌رود از پیمانهای دیگر (به استثنای پیمان‌هایی که طبق بند ۶ پیمان واحد تلقی میشود) حاصل شود.
در ادامه به بررسی برخی دیگر از مهم‌ترین مفاهیم در استاندارد شماره ۹ حسابداری از جمله درآمد پیمان، زیان پیمان و روش شناسایی درآمد و سود ناخالص در قراردادهای پیمانکاری می‌پردازیم.
درآمد پیمان در استاندارد حسابداری شرکت‌های پیمانکاری
درآمد پیمان براساس ارزش منصفانه مابه‌ازای مبالغ دریافتی یا دریافتنی اندازه‌گیری میشود که مستقیما به نتیجه برخی از رویدادها در آینده بستگی دارد. درآمد پیمان اغلب با وقوع رویدادها و رفع ابهامات مجددا محاسبه میشود. به‌طورکلی، درآمد پیمان باید شامل موارد زیر باشد:
- الف- مبلغ اولیه درآمد که در متن پیمان موردتوافق طرفین قرار گرفته است.
- ب- تغییر در میزان کار پیمان، ادعا و سایر دریافت‌های تشویقی مربوط به عملیات پیمان تا میزانی که احتمال داشته باشد این موارد منجر به درآمد شوند یا این موارد را بتوان بهگونهای قابل‌اتکا اندازه‌گیری کرد.
این نکته را مدنظر داشته باشید که احتمال تغییر مبلغ درآمد پیمان از دوره‌ای به دوره دیگر وجود دارد؛ مثلا ممکن است پیمانکار و کارفرما در دوره‌ای پس از دوره انعقاد قرارداد پیمانکاری، درباره تغییرات یا ادعاهایی که موجب افزایش یا کاهش مبلغ درآمد پیمان شود با یکدیگر توافق کنند. یا این که احتمال دارد مبلغ درآمد به دلیل جرائم تاخیر در تکمیل کار کم شود. توصیه می‌کنیم برای اطلاع دقیق از شرایط مربوط به درآمد پیمان در استاندارد حسابداری، متن دقیق این استاندارد را مطالعه کنید یا از مشاوران مالی حرفه‌ای کمک بگیرید.
مخارج پیمان در استاندارد حسابداری پیمانهای بلندمدت
درواقع مخارج پیمان ۳ دسته دارند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
- مخارجی که مستقیما به یک پیمان مشخص ارتباط دارد: مخارج مستقیم در قراردادهای پیمانکاری، شامل مواردی چون کار مستقیم (سرپرستی و نظارت مستقیم)، مواد اولیه مصرفی، استهلاک و اجاره ماشین‌آلات و تجهیزات، مخارج جابه‌جایی مواد، ماشین‌آلات و تجهیزات، مخارج مستقیم طراحی و کمک فنی، مخارج برآوردی کارهای اصلاحی و تضمینی و ادعا توسط شخص ثالث میشود.
- مخارجی که بین پیمان‌ها مشترک بوده و تسهیم آن به پیمانهای جداگانه امکان‌پذیر است: از جمله مخارجی که بین پیمان‌ها مشترک بوده و قابل‌تسهیم بین پیمانهای مختلف است، می‌توان به حق بیمه، مخارج غیرمستقیم طراحی و کمک فنی و سربار پیمان اشاره کرد.
- سایر مخارجی که به موجب مفاد پیمان مشخصا از کارفرما قابل‌مطالبه است: مخارجی که از کارفرما قابل‌مطالبه است، شامل مخارج اداری عمومی و مخارج توسعه میشود که جبران آن به‌طور مشخص در پیمان قید شده است.
این نکته را در نظر داشته باشید که برخی از مخارج را نمی‌توان به فعالیت پیمانکاری یا به یک پیمان مشخص مربوط دانست. این مخارج جزو مخارج پیمان نیستند و شامل مخارج اداری، عمومی و فروش، مخارج تحقیق و توسعه که جبران آن در پیمان مشخص نشده و استهلاک ماشین آلات و تجهیزاتی که در انجام فعالیت‌های پیمانکاری از آن‌ها استفاده نشده است، خواهد شد.
روش‌های رایج برای شناسایی درآمد و سود ناخالص در پیمانهای بلندمدت
شناسایی درآمد و سود ناخالص در پیمانهای بلندمدت، به دو روش «درصد پیشرفت کار» و «کار تکمیل شده» انجام میشود. در ادامه به توضیح جداگانه هر کدام از این روش‌ها می‌پردازیم:
- روش درصد پیشرفت کار: در این روش، همانطور که از نام آن پیداست، درآمد و سود ناخالص متناسب با درصد پیشرفت کار و عملیات انجام میشود. در این روش، سود ناخالص پیمان در هر دوره مالی، مطابق با پیش‌بینی کل مخارج و صورت‌وضعیت‌هایی که در طول دوره اجرای طرح تایید خواهد شد، شناسایی میشود.
- روش کار تکمیل شده: برای شناسایی درآمد و سود ناخالص در روش کار تکمیل شده، زمانی این کار انجام میشود که کل پیمان یا بخش عمده‌ای از آن تکمیل شده و فقط کارهای جزئی باقی مانده باشند. برای حسابداری پیمانهای بلندمدت در روش کار تکمیل شده، مشابه با روش درصد پیشرفت کار، مخارج و صورت‌وضعیت‌های تاییدشده در طول اجرای طرح، به‌ترتیب در حساب پیمان در جریان ساخت و حساب کار گواهی‌شده ثبت میشود؛ ولی شناسایی سود تا زمانی که پیمان تکمیل نشده باشد به تعویق خواهد افتاد.
باتوجه‌به این که در روش کار تکمیل شده، سود پیمان زمانی شناسایی میشود که کار خاتمه یافته یا به مراحل نهایی تکمیل رسیده است، خطر شناسایی سودهایی که احتمال کسب نشدن آن‌ها وجود دارد، به حداقل می‌رسد.
حسابداری پروژه‌های پیمانکاری را به مشاوران مالی حرفه‌ای بسپارید
استاندارد حسابداری پیمانکاری یا همان استاندارد شماره 9 حسابداری، تا حدودی وضعیت حسابرسی پروژه‌های پیمانکاری را تسهیل می‌کند؛ بااینحال همچنان پیش‌برد امور مالی در پروژه‌های پیمانکاری و پیمانهای بلندمدت به دلیل جزئیات بی‌شمار، باید توسط افراد متخصص انجام شود.
شما عزیزان برای دریافت مشاوره بابت مدیریت امور مالی پروژه‌های پیمانکاری می‌توانید از مشاوران متخصص سپیدار سیستم کمک بگیرید. علاوه‌بر این، مجموعه سپیدار یک نرم افزار حسابداری پیشرفته برای شرکت‌های پیمانکاری طراحی کرده است که همه جزئیات مربوط به قراردادهای پیمانکاری را پوشش می‌دهد. به کمک این نرم افزار به‌راحتی می‌توانید امور مالی چند پروژه پیمانکاری را به‌صورت همزمان پیش ببرید. برای کسب اطلاعات بیشتر در قسمت نظرات با کارشناسان سپیدار در ارتباط باشید.