یکی از موضوعات مهم در پیمانکاری، مدیریت پیمان است. دو نوع پیمان عمومی و خصوصی به گوشمان آشناست. برای مدیریت سلامت پروژه‌های پیمانکاری شناخت پیمان‌ها لازم و ضروری است و در زمان بروز اختلاف به طرفین قرارداد کمک می‌کند. در این مقاله قرار است به بررسی شرایط عمومی و خصوصی پیمان در قراردادهای پیمانکاری بپردازیم. انتظار می‌رود که در پایان این مقاله با کلیه مفاد شرایط عمومی و خصوصی پیمان به طور کامل آشنا شوید.
پیمان در قراردادهای پیمانکاری چیست؟
پیمان در قراردادهای پیمانکاری موافقت‌نامه‌ای است که طی آن کارفرما و پیمانکار درباره نحوه و شرایط انجام یک کار مشخص توافق می‌کنند. برای یکپارچه‌سازی فرایند انجام قراردادهای پیمانکاری، مواردی تحت‌عنوان شرایط عمومی و خصوصی در نظر گرفته شده است که طرفین قرارداد با تعهد به آن فرایند انجام کارها را پیش ببرند.
منظور از شرایط عمومی پیمان چیست؟
شرایط عمومی، حدود حقوق و تعهدهای طرفین قراردادها را مشخص کرده و درباره حوادث قهری (حوادث خارج از اختیار افراد که غیرقابل‌پیش‌بینی و جلوگیری هستند؛ مانند بلایای طبیعی)، شیوه فسخ قرارداد، تعلیق یا متوقف کردن قرارداد، خاتمه قرارداد و دیگر مسائل تعیین تکلیف کرده است.
شرایط عمومی پیمان در قراردادهای پیمانکاری یکسان هستند؛ به عبارت دیگر طبق توافق، کارفرما و پیمانکار باید شرایط عمومی را به‌طورکامل بپذیرند و درصورت تخلف باید به مراجع قانونی پاسخگو باشند. ازآنجایی‌که قراردادهای پیمانکاری بزرگ پیچیدگی‌های فراوانی دارند، در شرایط عمومی پیمان کلیه حالت‌هایی که ممکن است بین طرفین قرارداد رخ دهد، در موافقت‌نامه پیمان تعیین شده است.
به‌این‌ترتیب هرگونه اختلافی در روند انجام پروژه اتفاق افتد، طرفین قرارداد با مطالعه مفاد شرایط عمومی پیمان می‌توانند به حل آن بپردازند. یکی از مهم‌ترین چالش‌های شرکت‌های پیمانکاری انجام امور مالی مربوط به قرارداد، محاسبه هزینه‌ها و گزارش‌دهی از صورت‌وضعیت‌ها و تسویه حساب‌ها است. ازهمینرو به کلیه پیمانکاران توصیه می‌کنیم حتما از نرم افزار حسابداری پیمانکاری به‌منظور مدیریت مالی پروژه‌ها استفاده کنند.
حسابداری پروژه‌های پیمانکاری را به سپیدار بسپارید
مانده‌حساب و بهای تمام‌شده قرارداد
مدیریت دقیق‌تر پیمانکار جزء؛
بهایابی دقیق‌تر با ثبت مصالح؛
محاسبه خودکار ضرایب افزاینده و کاهنده
گزارش لحظه‌ای پیشرفت فیزیکی و ریالی قرارداد
مفاد شرایط عمومی پیمان در قراردادهای پیمانکاری
اصول و مقررات حاکم بر کلیه قراردادهای پیمانکاری را می‌توانید در شرایط عمومی پیمان مطالعه کنید. در این شرایط از موارد مختلفی مانند برنامه زمانی، مصالح و تجهیزات و هزینه‌ها نام برده شده است. توصیه می‌کنیم قبل از خواندن ادامه مطلب، حتما برای اطلاع از جزئیات دستمزد، حقوق و مزایای کارگران مقاله فیش حقوقی از سپیدار سیستم را مطالعه کنید. از جمله مهم‌ترین مفاد شرایط عمومی پیمان در قراردادهای پیمانکاری می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
ماده ۱۶ – تاییدات پیمانکار
طبق ماده ۱۶، پیمانکار باید متعهد شود که کلیه اسناد و مدارک را مطالعه کرده و از مفاد آن به‌طورکامل آگاهی دارد. به‌طورکلی پیمانکار باید نسبت به تامین نیروی انسانی، تجهیزات و ماشین‌آلات، محل اجرای پروژه و شرایط آب‌وهوایی در مدت زمان انجام آن و همچنین قوانین مربوط به کار، بیمه‌های تامین اجتماعی، مالیات و عوارض کاملا آگاه بوده و هنگام تسلیم پیشنهاد مطالعات کافی را انجام داده باشد.
دو طرف معامله در قراردادهای پیمانکاری باید بدانند که پرداخت مالیات به عهده کارفرما بوده و پیمانکار موظف است گواهی‌نامه ارزش افزوده را در موعد مقرر به کارفرما تحویل دهد. اگر یکی از طرفین قرارداد هستید، اما تاکنون اقدامی برای پرداخت مالیات نکرده‌اید، توصیه می‌کنیم قبل از هرچیز نسبت به استعلام پرونده مالیاتی با کد ملی اقدام کنید.
ماده ۱۷ – کارکنان
طبق ماده ۱۷ شرایط عمومی و خصوصی پیمان در قراردادهای پیمانکاری «کسانی که در اجرای این پیمان، خدماتی برای پیمانکار انجام دهند، کارکنان پیمانکار شناخته می شوند.» پیمانکار نیز موظف است عملیات را به‌وسیله افراد متخصص و باتجربه انجام دهد و از طریق مهندس مشاور، اطلاعات کافی درباره وضعیت استخدام و محل اقامت نیروهای کار به کارفرما ارائه دهد. طبق این ماده تامین محل سکونت، آب و غذا و پرداخت حقوق منظم بر عهده پیمانکار است و درصورت کوتاهی در هرکدام از این موارد باید به مهندس مشاور پاسخگو باشد.
ماده ۲۱ – حفاظت از کار و شخص ثالث، بیمه کار، مراقبت‌های لازم
طبق ماده ۲۱، مسئولیت حفظ و نگهداری کارهای انجام‌شده، مصالح، ماشین‌آلات و ابزار، زمین‌ها، راه‌ها، تاسیسات و بناهایی که زیر نظر و مراقبت او قرار دارد، برعهده پیمانکار است. همچنین پیمانکار مسئول خسارت‌های واردشده به شخص ثالث در محوطه کارگاه است و کارفرما هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال حفاظت از کار و اشخاص در محیط انجام پروژه ندارد.
کارفرما و مهندس مشاور در صورت مشاهده تخلف از دستورالعمل‌های حفاظت فنی و بهداشت کار می‌توانند بخشی از کار را متوقف کنند. بااین‌حال درصورت بیمه نکردن عملیات موضوع پیمان، کارفرما موظف به جبران خسارت‌های واردشده خواهد بود.
توصیه می‌کنیم برای اطلاع از کلیه مفاد شرایط عمومی و خصوصی پیمان در قراردادهای پیمانکاری، متن کامل شرایط عمومی پیمان را دانلود و مطالعه فرمایید.
شرایط خصوصی پیمان در قراردادهای پیمانکاری
شرایط خصوصی پیمان در بیشتر قراردادها شامل موارد زیر میشوند:
- شرایط و نحوه پیش‌پرداخت‌ها و مالیات
- تعدیل آحاد بها و مابه‌التفاوت بهای مصالح در اجرای پیمان
- رعایت مشخصات فنی
- ارائه، تهیه و تنظیم نقشه‌ها
- تامین نیروی انسانی اجرای پروژه
- تهیه و تامین مصالح و لوازم
- برنامه‌ریزی زمان‌بندی تفصیلی پروژه
- برنامه کار و گزارش‌ها
- لیست ماشین‌آلات
- بیمه کار و کارمندان
- تامین آب، برق، گاز و سوخت
- دستورکارها و صورت‌جلسه‌ها
- انجام آزمایش‌ها
- بخش‌نامه و مقررات
- تسهیلات ایستگاه نظارت
- حل اختلاف
- ضمانت انجام تعهدات
- رعایت مقررات
- تجهیز کارگاه
شرایط خصوصی بر اساس موضوع قرارداد پیمان در انواع قراردادها با یکدیگر متفاوت است و به‌نوعی تکمیل‌کننده شرایط عمومی پیمان محسوب میشوند. برخلاف شرایط عمومی در قراردادهای پیمانکاری،شرایط خصوصی پیمان در هیچ سند خاصی تعیین نشده‌اند.
به یاد داشته باشید که طبق ماده ۴، شرایط خصوصی به‌هیچ‌عنوان نباید نقض‌کننده شرایط عمومی پیمان باشد و فقط باید در تکمیل آن‌ها تنظیم شود. چنانچه هرگونه ابهامی در شرایط خصوصی پیمان وجود داشته باشد، شرایط عمومی اجرا خواهند شد.
مفاد شرایط خصوصی پیمان
مفاد شرایط خصوصی پیمان کاملا مشخص است و طرفین قرارداد فقط باید جاهای خالی را با توافق یکدیگر تکمیل کنند. شماره مواد درج‌شده در شرایط خصوصی دقیقا همان شماره مواد و بندهای مربوط به شرایط عمومی است. توجه کنید که تدوین شرایط خصوصی پیمان بدون توجه به شرایط عمومی فاقد اعتبار خواهد بود. مهم‌ترین ماده‌های شرایط خصوصی پیمان عبارت‌اند از:
ماده ۱۷ – کارکنان
در ماده ۱۷ شرایط عمومی پیمان در قرارداد پیمانکاری پیمانکار باید وضعیت استخدام مانند حقوق و مزایا، مدت استخدام، محل اقامت و مشخصات آن‌ها را به‌وسیله مهندسی مشاور به اطلاع کارفرما برساند. همچنین پیمانکار متعهد است که دستمزد کارگران را طبق حقوق قانون کار به‌صورت مرتب پرداخت کند. تعداد کارگران و مدت‌زمان استخدام آن‌ها از جمله مواردی است که در شرایط خصوصی پیمان باید مطرح شود.
ماده ۱۸- مسئولیت حسن اجرای کار، برنامه کار، گزارش پیشرفت کار، هماهنگی با پیمانکاران دیگر، رئیس کارگاه
طبق ماده ۱۸، پیمانکار مسئولیت کامل حسن اجرای کارهای موضوع پیمان را طبق اسناد و مدارک پیمان به عهده دارد؛ بنابراین مدت زمانی که برای ارائه برنامه اجرای کار به‌صورت تفصیلی موردنیاز است باید در شرایط خصوصی مطرح شود.
ماده ۲۰ – تجهیز کارگاه، تدارک مصالح، تجهیزات و ماشین‌آلات
بر اساس ماده ۲۰، پیمانکار موظف است که پس از تحویل گرفتن کارگاه، باتوجه به مدت تعیین‌شده برای تجهیز، طرح جانمایی تجهیز کارگاه را تهیه کرده و پس از تائید مهندس مشاور، آن را مبنای تجهیز کارگاه قرار دهد. تامین آب، برق، سوخت و مخابرات و به‌طورکلی، تجهیز کامل کارگاه، به نحوی که برای اجرای کار طبق اسناد و مدارک پیمان لازم است، به عهده پیمانکار می‌باشد، مگر آنکه در اسناد و مدارک پیمان، ترتیب دیگری پیش‌بینی شده باشد. بر همین مبنا کارفرما باید در شرایط خصوصی مواردی از قبیل مصالح، تجهیزات و ماشین‌آلات موردنیاز اجرای عملیات را ذکر کند.
ماده ۲۲ – ترتیب گردش مدارک، نقشه‌ها و ابلاغ دستور کارها
طبق ماده ۲۲ «تمام نقشه‌ها، مشخصات، دستورالعمل‌ها و استانداردهای فنی که دارای مهر و امضای مهندس مشاور است، به تعداد نسخه‌های درج‌شده در اسناد و مدارک پیمان و درصورتیکه در اسناد و مدارک پیمان تعداد نسخه معین نشده باشد، در دو نسخه، بدون دریافت هزینه، در اختیار پیمانکار قرار میگیرد؛ در صورت نیاز پیمانکار، نسخه‌های اضافی به هزینه او تکثیر می‌شود». ازهمینرو تعداد نقشه‌ها و مشخصات فنی تحویل‌داده‌شده به پیمانکار باید در شرایط خصوصی مشخص شده باشد.
تفاوت شرایط عمومی پیمان در قراردادهای پیمانکاری دولتی و خصوصی
یک طرف قراردادهای پیمانکاری دولتی نهادهای وابسته به دولت هستند؛ درصورتیکه طرفین قرارداد در قراردادهای پیمانکاری خصوصی، مستقل از نهادهای دولتی فعالیت دارند و به‌عبارتی خصوصی هستند. در قراردادهای پیمانکاری دولتی نقش شرایط عمومی پیمان اهمیت بیشتری دارد و تا حد امکان از دخالت افراد جلوگیری می‌شود؛ زیرا قراردادهای دولتی با هدف منفعت عمومی منعقد میشوند.
در مقابل، دو طرف قرارداد در قراردادهای خصوصی غیردولتی هستند و هنگام تنظیم قرارداد به شرایط خصوصی پیمان توجه بیشتری می‌شود. به‌عبارت‌دیگر طرفین قرارداد می‌توانند شرایط حاکم بر پیمان را تا حد قابل‌توجهی مطابق با خواست خود تعیین کنند. برای مثال، پیمانکار در قراردادهای دولتی متعهد می‌شود که به‌شخصه تعهدات خود را به انجام برساند؛ درصورتیکه در قراردادهای خصوصی پیمانکار با رضایت کارفرما مجاز است که انجام کار را به پیمانکار دیگری بسپارد.
علاوه‌بر این موارد، مفاد شرایط خصوصی پیمان در قراردادهای پیمانکاری دولتی، از قبل نوشته شده است و جای خالی دارند. به‌این‌ترتیب در چنین قراردادهایی امکان تغییر مفاد وجود ندارد و دو طرف قرارداد فقط قادر به پر کردن جای خالی مطابق با توافق خود هستند.
نرم‌افزار حسابداری پیمانکاری سپیدار سیستم؛ کاربردی برای شرکت‌های پیمانکاری
شرایط عمومی و خصوصی پیمان در قراردادهای پیمانکاری تعیین‌کننده نحوه انجام کار، مدت زمان و هزینه پرداختی هستند که به‌طورکامل شرح داده میشوند. در این مقاله سعی داشتیم تا شما را به‌طورکلی با شرایط عمومی و خصوصی پیمان آشنا کنیم و تفاوت شرایط پیمان را در قراردادهای خصوصی و دولتی برشمریم. در متن شرایط عمومی پیمان اطلاعات جامعی درباره نحوه پرداخت هزینه کارگران، مالیات‌ها، عوارض و تخلفات به‌طورکامل شرح داده شده است.
ازآنجایی‌که اغلب شرکت‌های پیمانکاری چالش‌های متعددی را در بخش حسابداری و مخصوصا ثبت هزینه‌ها و گزارش‌گیری از وضعیت صورت‌وضعیت‌ها دارند، توصیه می‌کنیم از نرم‌افزار اختصاصی سپیدار سیستم برای شرکت‌های پیمانکاری استفاده کنید. اگر هرگونه سوالی در رابطه با شرایط عمومی و خصوصی پیمان در قراردادهای پیمانکاری یا نحوه استفاده از نرم‌افزار حسابداری پیمانکاری دارید، در بخش نظرات بنویسید. کارشناسان ما در سریع‌ترین زمان ممکن پاسخ‌گوی سوال شما خواهند بود.
سوالات متداول
شرایط عمومی و خصوصی پیمان چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
شرایط عمومی پیمان در قراردادهای پیمانکاری از قبل تعیین شدهاند؛ درصورتیکه شرایط خصوصی پیمان توسط دو طرف قرارداد و در راستای تکمیل شرایط عمومی تعیین میشوند.
تفاوت شرایط عمومی و خصوصی پیمان در قراردادهای پیمانکاری دولتی و خصوصی چیست؟
شرایط عمومی پیمان در قراردادهای پیمانکاری دولتی و خصوصی با یکدیگر مشابه است؛ اما در قراردادهای دولتی تاکید ویژه روی شرایط عمومی است و به شرایط خصوصی توجه چندانی نمی‌شود. درصورتیکه در قراردادهای پیمانکاری خصوصی به شرایط خصوصی پیمان اهمیت بیشتری نشان داده می‌شود.
آیا شرایط عمومی پیمان در قراردادهای پیمانکاری قابلتغییر است؟
خیر، شرایط عمومی پیمان تحت هیچ شرایطی تغییر نمیکند. ازهمینرو شرایط خصوصی نباید در تضاد با شرایط عمومی باشند یا آن را نقض کنند.