مالیات هزینه‌ای است که اشخاص حقیقی و حقوقی برای تامین هزینه‌های مختلف عمومی و دولتی باید بپردازند. درواقع مالیات بخشی از درآمد و ثروت ما به‌عنوان افراد جامعه محسوب می‌شود که برای حفظ منافع اجتماعی، اقتصادی و سیاسی باید به دولت پرداخت کنیم. در بحث مالیات، مفاهیم مهمی مطرح می‌شود که اطلاع از آن‌ها برای همه حسابداران و مدیران کسب‌وکارها ضروری است. پایه مالیاتی یکی از مهم‌ترین مواردی است که در سیستم مالیاتی تعیین و تعریف می‌شود. در این مقاله به سوال «پایه مالیاتی یعنی چه» پاسخ می‌دهیم و اهمیت آن را در اقتصاد کشور مطرح می‌کنیم.
تعریف پایه مالیاتی
به زبان ساده، پایه مالیاتی به‌معنای هرچیزی است که بتوان نرخ مالیات را روی آن اعمال کرد. به‌طورکلی پایه مالیاتی در ایران را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد که به شرح زیر است:
- درآمد: مانند درآمد مشاغل، حقوق و دستمزد، درآمد شرکت‌ها
- دارایی: مانند مالیات نقل‌وانتقال، مالیات املاک، ارث
- مصرف: مالیات بر ارزش افزوده
مالیات ارزش افزوده یکی از انواع مالیات است که برای کاهش فشار از روی اقشار کم‌درآمد جامعه روی محصولات اضافه می‌شود. از جمله کالاهایی که پایه مالیاتی برای آن‌ها در نظر گرفته شده و به‌صورت نرخ ثابت اعمال می‌شود، عبارت‌اند از: برنج، روغن، آرد،شکر، دارو، کاغذ، مطبوعات، لوازم مصرفی درمانی، خدمات آموزشی، حمل‌ونقل.
پایه مالیاتی جدید چیست؟
در سال‌های اخیر پایه‌های مالیاتی جدیدی توسط دولت معرفی شده. پایه‌های مالیاتی جدید در ایران عبارت‌اند از:
- مالیات بر جمع درآمد
- مالیات بر عایدی سرمایه
- مالیات بر سود سپرده بانکی
دولت برای جلوگیری از فرار مالیاتی اشخاص و کسب‌وکارها، دریافت کد مالیاتی را برای کسانی که قصد استفاده از درگاه پرداخت الکترونیکی یا کارت‌خوان را دارند، ضروری اعلام کرده است.
اهمیت پایه مالیاتی در سیاست اقتصادی
از گذشته تاکنون مالیات همواره یکی از روش‌های کسب درآمد دولت‌ها از مردم جامعه برای تامین رفاه اجتماعی بوده است. به همین خاطر دولت‌ها برای افزایش درآمد خود و همچنین اصلاح ساختار نظام مالیاتی کشور اقدام به دریافت پایه‌های مالیاتی از شهروندان کرده‌اند. پایه‌های مالیاتی در ایران بیش از هرچیز برای کاهش تکیه دولت به درآمدهای نفتی و همچنین کاهش فشار بر مودیان فعلی مالیات تعیین شده است.
مالیات فقط از کارفرمایان و شرکت‌ها دریافت نمی‌شود؛ بلکه همه اشخاص حقیقی که درآمدی دارند نیز باید بخشی از درآمد خود را به‌عنوان مالیات بپردازند. با این‌حال مواردی مانند پاداش پایان کار و حق سنوات مشمول مالیات نمی‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر راجع به این موضوع مطالعه مقاله «سنوات چیست» را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
استفاده از پایه مالیات در تعیین درآمد مشمول مالیات
پایه مالیاتی در هر دسته از مشاغل و باتوجه‌به موقعیت شغلی برای مشخص شدن درآمد مشمول مالیات به کار می‌رود. این مفهوم از راه علی‌الراس، ملاک اعمال ضریب مالیاتی برای محاسبه درآمد مشمول مالیات قرار می‌گیرد. مالیات علی‌الراس درواقع نوعی مالیات است که بر مبنای اسناد و مدارک محاسبه می‌شود. از آنجایی‌که تعیین هزینه‌های مودی در روش محاسبه علی‌الراس ممکن نیست، از ضرایب مالیاتی برای این کار استفاده می‌شود.
به‌طورکلی، موارد زیر برای تعیین درآمد مشمول مالیات مورداستفاده قرار می‌گیرد:
- خرید سالانه
- فروش سالانه
- درآمد ناویژه
- میزان تولید کارخانه‌جات
- جمع مبالغ دریافتی بابت حق‌التحریر، حق‌الزحمه و باطل کردن تمبر برای دفاتر رسمی
علاوه‌بر موارد بالا، کمیسیون تعیین ضرایب برای تشخیص محاسبه درآمد مشمول مالیات، عوامل دیگری را هم در نظر می‌گیرد. این ضرایب مالیاتی همان ارقامی هستند که به‌عنوان منبع اصلی نرخ مشخص مالیات شناخته می‌شوند.
فروشگاه‌ها برای محاسبه انواع مالیات می‌توانند از نرم افزار حسابداری فروشگاهی استفاده کنند و با کاهش خطای محاسباتی و انسانی، احتمال جریمه‌های سنگین مالیاتی را به‌شدت کاهش دهند.
ضرایب مالیاتی چگونه و توسط چه کسانی تعیین می‌شود؟
برای تعیین ضرایب مالیاتی، هرساله جلسه‌ای متشکل از افراد زیر برگزار می‌شود:
- نمایندگان سازمان امور مالیاتی کشور
- نماینده بانک مرکزی
- نماینده شورای مرکزی اصناف نظام پزشکی برای مشاغل این حوزه
- نماینده اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران
ضرایب مالیاتی در این جلسه بر اساس شرایط اقتصادی معاملات و اوضاع اقتصادی کشور برای مودیان مختلف مالیاتی و باتوجه‌به نوع شغل مشخص می‌شود. بعد از تصمیم‌گیری در این جلسه، نتیجه نهایی به سازمان امور مالیاتی کشور اعلام می‌شود. در نهایت این سازمان تصمیم‌های مربوطه را اجرا و جدول ضرایب مالیاتی را تهیه کرده و به مشاغل مربوطه ابلاغ می‌کند.
کسب‌وکارها برای پرداخت مالیات باید صورت‌های مالی را به‌درستی و بادقت تنظیم کنند. در تنظیم صورت‌های مالی باید مواردی مانند هزینه‌ها و درآمدها محاسبه و بیان شود. از مهم‌ترین هزینه‌های کسب‌وکارها دستمزد و حقوق کارکنان است. برای محاسبه تعداد روزهای کاری و دستمزد کارکنان می‌توانید از نرم افزار حضور و غیاب استفاده کنید تا از خطاهای محاسباتی و جریمه‌های مالیاتی جلوگیری شود.
جلوگیری از خطاهای انسانی در محاسبه مالیات با نرم‌افزارهای حسابداری
در این مقاله به توضیح پایه معاملاتی پرداختیم و مواردی مانند ماهیت، اهمیت و نحوه تعیین پایه معاملاتی را بیان کردیم. بحث مالیات در ایران و بسیاری از کشورهای جهان بسیار پیچیده است و جزئیات مهم فراوانی دارد. ازهمین‌رو آشنایی کامل با انواع مالیات و نحوه محاسبه آن‌ها ضروری و مهم است؛ ضمن اینکه هرگونه کوتاهی و اشتباه در محاسبه یا پرداخت مالیات به جریمه‌های سنگین مالی و غیرمالی ختم خواهد شد.
بااین‌تفاسیر، توصیه می‌کنیم ضمن افزایش اطلاعات خود در زمینه مالیات، برای محاسبه حتما از نرم‌افزارهای حسابداری سپیدار سیستم استفاده کنید. چنانچه هرگونه سوالی در زمینه محاسبه مالیات یا استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری دارید، با پشتیبانی سپیدار سیستم در تماس باشید یا در بخش نظرات، سوالاتتان را با ما در میان بگذارید. کارشناسان ما در اسرع وقت پاسخ‌گوی سوالات شما عزیزان خواهند بود.
سوالات متداول
1.ضرایب مالیاتی چگونه و توسط چه کسانی تعیین می‌شود؟
برای تعیین ضرایب مالیاتی، هرساله جلسه‌ای متشکل از افراد زیر برگزار می‌شود:
- نمایندگان سازمان امور مالیاتی کشور
- نماینده بانک مرکزی
- نماینده شورای مرکزی اصناف نظام پزشکی برای مشاغل این حوزه
- نماینده اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران
ضرایب مالیاتی در این جلسه بر اساس شرایط اقتصادی معاملات و اوضاع اقتصادی کشور برای مودیان مختلف مالیاتی و باتوجه‌به نوع شغل مشخص می‌شود. بعد از تصمیم‌گیری در این جلسه، نتیجه نهایی به سازمان امور مالیاتی کشور اعلام می‌شود.
2.پایه مالیاتی جدید چیست؟
پایه‌های مالیاتی جدید در ایران عبارت‌اند از:
- مالیات بر جمع درآمد
- مالیات بر عایدی سرمایه
- مالیات بر سود سپرده بانکی