تهاتر در حسابداری، فرآیندی است که طی آن، بدهیها و مطالبات بین دو یا چند طرف، از طریق کسر مبالغ از یکدیگر تسویه میشود. به عبارت ساده، اگر شما از شخصی طلبی داشته باشید و او نیز از شما طلبی داشته باشد، میتوانید با توافق یکدیگر، این دو طلب را با هم تهاتر کنید و فقط مبلغ خالص باقیمانده را پرداخت یا دریافت کنید. این روش، یکی از مهمترین و کاربردیترین روشهای تسویه حساب در دنیای کسبوکار است که به کاهش هزینههای مالی و صرفهجویی در زمان کمک میکند. در این مقاله، به بررسی جامع مفهوم تهاتر، انواع آن، نحوه ثبت آن در حسابداری و کاربردهای آن در حقوق و معاملات ملکی میپردازیم.
تهاتر چیست؟
تهاتر، به معنای معاوضه یا مبادله دو چیز با یکدیگر است. در اصطلاح حقوقی و حسابداری، تهاتر به فرآیندی گفته میشود که طی آن، دو یا چند بدهی یا طلب متقابل، با یکدیگر تسویه میشوند. به عبارت دیگر، اگر دو نفر به یکدیگر بدهکار باشند، میتوانند با توافق یکدیگر، این بدهیها را با هم تهاتر کنند و فقط مبلغ خالص باقیمانده را پرداخت یا دریافت کنند. به زبان ساده تهاتر یعنی چه؟ یعنی جایگزینی بدهی با طلب.
آشنایی رایگان با نرمافزار حسابداری سپیدار
برای دریافت مشاوره و دمو رایگان، فرم زیر را پر کنید و محیط سپیدار را از نزدیک ببینید.
انواع تهاتر
- تهاتر قهری: این نوع تهاتر، بدون نیاز به توافق طرفین و به حکم قانون انجام میشود. به عنوان مثال، اگر دو نفر به یکدیگر بدهکار باشند و بدهیهای آنها از یک جنس و دارای شرایط یکسان باشند، قانوناً تهاتر انجام میشود. این نوع تهاتر نیازی به توافق طرفین معامله را ندارد.
- تهاتر قراردادی: این نوع تهاتر، با توافق طرفین انجام میشود. طرفین میتوانند شرایط و نحوه تهاتر را با یکدیگر توافق کنند. یعنی بدون اینکه دو طرف مبلغ بدهی به یکدیگر را پرداخت کنند، ابتدا این دو بدهی با هم تهاتر میشود و شخصی که بخشی از بدهی او باقی ماند فقط آن بخش را پرداخت میکند تا تسویه حساب طرفین با یکدیگر انجام شده باشد.
- تهاتر قضایی: این نوع تهاتر، به حکم دادگاه انجام میشود. در صورتی که طرفین نتوانند در مورد تهاتر به توافق برسند، دادگاه میتواند حکم به تهاتر دهد.
شرایط تحقق تهاتر
برای تحقق تهاتر، شرایط زیر باید وجود داشته باشد:
- بدهیها و مطالبات باید متقابل باشند.
- بدهیها و مطالبات باید از یک جنس باشند (مثلا هر دو پول باشند).
- بدهیها و مطالبات باید دارای شرایط یکسان باشند (مثلا هر دو حال باشند و یا هر دو موجل باشند).
- بدهی و طلب هر دو باید قابل مطالبه باشند.
تفاوت تهاتر با سایر روشهای تسویه حساب
تهاتر با سایر روشهای تسویه حساب، مانند پرداخت نقدی یا حواله، تفاوت دارد. در تهاتر، نیاز به پرداخت نقدی یا انتقال وجه نیست و بدهیها و مطالبات با یکدیگر تسویه میشوند. این امر، به کاهش فرایندهای اضافه مالی و بانکی، هزینههای مالی و صرفهجویی در زمان و همچین ساده سازی تسویه با طرف مقابل کمک میکند.
تهاتر در حسابداری
یکی از کاربردهای مهم تهاتر در حسابداری، تهاتر درآمد و هزینه است. در این حالت، اگر یک شرکت از مشتری خود طلبی داشته باشد و همزمان به همان مشتری (یا به کارمند، درصورت تهاتر در حقوق و دستمزد) بدهکار باشد، میتواند با توافق مشتری، این دو مبلغ را با هم تهاتر کند. به عنوان مثال، اگر یک شرکت به مشتری خود کالایی به ارزش ۱۰ میلیون تومان فروخته باشد و همزمان از همان مشتری کالایی به ارزش ۸ میلیون تومان خریداری کرده باشد، میتواند با تهاتر، فقط مبلغ ۲ میلیون تومان را از مشتری دریافت کند.
نحوه ثبت تهاتر در دفاتر حسابداری
ثبت تهاتر در حسابداری، به صورت زیر انجام میشود:
- ابتدا، بدهی و طلب مربوطه در دفاتر حسابداری شناسایی و ثبت میشوند.
- سپس، با توجه به توافق طرفین، مبلغ تهاتر مشخص میشود.
- در نهایت، مبلغ تهاتر از بدهی و طلب مربوطه کسر میشود و مبلغ خالص باقیمانده در دفاتر حسابداری ثبت میشود.
برای ثبت تهاتر باید به ماهیت حسابها توجه کرد.
ماهیت حسابها درگیر در فرایند تهاتر
در فرآیند تهاتر، حسابهای مختلفی ممکن است درگیر شوند، از جمله:
- حسابهای دریافتنی
- حسابهای پرداختنی
- حسابهای درآمد
- حسابهای هزینه
مثالهای عملی از ثبت تهاتر در حسابداری
فرض کنید شرکت «الف» به شرکت «ب» مبلغ 500 میلیون ریال فروش انجام داده، و همچنین از شرکت «ب» مبلغ 300 میلیون ریال کالا خریداری کرده است. در زمان فروش کالا شرکت «الف» مبلغ 300 میلیون ریال را در حسابهای دریافتنی ثبت میکند و در زمان خرید کالا از شرکت «ب» ، حسابهای پرداختنی گردش پیدا میکند. پس در زمان تهاتر حساب در دفاتر شرکت «الف» حساب پرداختنی بدهکار میشود و در مقابل حساب دریافتنی بستانکار میشود. مانده حساب دریافتنی 20 میلیون ریال خواهد بود که به عنوان بدهی شرکت «ب» در دفاتر وجود دارد و از شرکت «ب» قابل دریافت خواهد بود.
ثبت حسابداری این تهاتر به صورت زیر خواهد بود:
- بدهکار: حسابهای پرداختنی (شرکت «ب») 300 میلیون ریال
- بستانکار: حسابهای دریافتنی (شرکت «ب») 300 میلیون ریال
آیا تهاتر حساب منع قانونی دارد؟
انجام عملیات تهاتر حساب هیچ مشکلی قانونی نه از نظر قانون تجارت و نه از دیدگاه مالیاتی ندارد. حتی در تبصره 3 ماده 147 قانون مالیاتهای مستقیم مطابق بند 3 ماده 147 قانون مالیاتهای مستقیم، پذیرش هزینههای پرداختی قابل قبول مالیاتی موضوع این قانون که به شیوه تهاتری انجام نشود از مبلغ دویست میلیون ریال به بالا منوط به پرداخت یا تسویه وجه آن از طریق سامانه (سیستم) بانکی خواهد بود. بنابراین تسویه بدهی با انجام عملیات تهاتر امکان پذیر است.
بنابراین انجام این عملیات و ثبت آن در دفاتر هیچ گونه مشکل و منع قانونی ندارد به شرطی که دارای مدارک و مستندات مثبته دال بر وجود معامله بین طرفین باشد.
تهاتر حساب ارزش افزوده
از پرکاربردترین موضوعاتی که تهاتر حساب در آن کاربرد دارد، تهاتر ارزش افزوده خرید و فروش در پایان هر فصل است. در زمان خرید کالا حساب «پیش پرداخت ارزش افزوده» بدهکار میشود. همچنین در سند فروش کالا و خدمات مبلغ «ارزش افزوده دریافت شده» از مشتری به عنوان مالیات ارزش افزوده پرداختنی ثبت میشود.
فرض کنید شرکتی در یک فصل 100 میلیون ریال «پیش پرداخت ارزش افزوده» به تامین کنندگان پرداخت و 150 میلیون ریال «ارزش افزوده دریافت شده» از مشتریان خود دریافت کرده است. بدیهی این دو مبلغ با یکدیگر تهاتر میشوند و در انتها بدهی شرکت ب سازمان امور مالیاتی 50 میلیون ریال خواهد بود.
ثبت تهاتر ارزش افزوده در پایان فصل به شکل زیر انجام میشود:
- بدهکار: مالیات ارزش افزوده پرداختنی 100 میلیون ریال
- بستانکار: پیش پرداخت ارزش افزوده 100 میلیون ریال
ثبت سند در زمان پرداخت ارزش افزوده :
- بدهکار: پیش پرداخت ارزش افزوده 50 میلیون ریال
- بستانکار : موجودی بانک ریالی 50 میلیون ریال
تاثیر تهاتر بر صورتهای مالی
تهاتر، تاثیر مستقیمی بر صورتهای مالی شرکت دارد. با انجام تهاتر، مبلغ بدهیها و مطالبات در صورتهای مالی کاهش مییابد. این امر، میتواند به بهبود نسبتهای مالی و افزایش اعتبار شرکت کمک کند. همچنین تهاتر درآمد و هزینه باعث کاهش حجم گردش مالی در صورت های مالی می شود. این عمل باعث می شود انتقال بین بانکی نیز کمتر انجام شود و صرفا مانده حساب به یکی از طرفین معامله پرداخت گردد.
تهاتر ملک
تهاتر ملک، به معنای مبادله دو یا چند ملک با یکدیگر است. در این نوع تهاتر، طرفین با توافق یکدیگر، املاک خود را با هم مبادله میکنند و در صورت وجود اختلاف در ارزش املاک، مبلغ مابهالتفاوت را پرداخت یا دریافت میکنند. تهاتر ملک، یکی از روشهای رایج برای خرید و فروش املاک است که به ویژه در شرایط رکود بازار مسکن، مورد توجه قرار میگیرد.
مزایا و معایب تهاتر ملک
مزایا:
- صرفهجویی در هزینههای مالی: در تهاتر ملک، نیاز به پرداخت نقدی کل مبلغ ملک نیست و فقط مبلغ مابهالتفاوت پرداخت میشود.
- سرعت در انجام معامله: تهاتر ملک، معمولا سریعتر از خرید و فروش نقدی انجام میشود.
- تنوع در انتخاب: تهاتر ملک، امکان انتخاب از بین املاک متنوع را فراهم میکند.
معایب:
- نیاز به کارشناسی دقیق: برای انجام تهاتر ملک، نیاز به کارشناسی دقیق املاک توسط کارشناسان رسمی دادگستری است.
- پیچیدگیهای حقوقی: تهاتر ملک، ممکن است با پیچیدگیهای حقوقی همراه باشد و نیاز به مشاوره با وکیل متخصص داشته باشد.
- احتمال بروز اختلاف: در صورت عدم توافق طرفین بر سر ارزش املاک، احتمال بروز اختلاف وجود دارد.
نکات مهم در تهاتر ملک
- قبل از انجام تهاتر، از صحت و سلامت اسناد مالکیت املاک اطمینان حاصل کنید.
- ارزش املاک را توسط کارشناسان رسمی دادگستری تعیین کنید.
- قرارداد تهاتر را به صورت کتبی و با ذکر جزئیات کامل تنظیم کنید.
- از مشاوره با وکیل متخصص در امور ملکی بهرهمند شوید.
- تهاتر ملک به صورت قانونی باید در دفاتر اسناد رسمی ثبت شود.
جمعبندی
تهاتر در حسابداری، به عنوان یک روش کارآمد برای تسویه بدهیها و مطالبات، نقش مهمی در بهبود مدیریت مالی کسبوکارها ایفا میکند. این فرآیند، با کاهش هزینههای مالی و صرفهجویی در زمان، به افزایش سودآوری و بهبود عملکرد مالی شرکتها کمک میکند. در این مقاله، به بررسی جامع مفهوم تهاتر، انواع آن، نحوه ثبت آن در حسابداری، کاربردهای آن در حقوق و معاملات ملکی پرداختیم. نرم افزار های حسابداری مانند نرم افزار حسابداری سپیدار با مدیریت آسان حقوق و دستمزد در زمان تهاتر و محاسبه مبالغ تاثیر مستقیم دارند. با استفاده از نرم افزارهای حسابداری مناسب، میتوان فرآیند تهاتر را به صورت دقیق و سریع انجام داد و از مزایای آن بهرهمند شد.
نسیم طهرانی
من عاشق محتوا هستم و هر روز تلاش میکنم بین حساب و کتاب و دنیای واژهها یک گفتوگوی جذاب شکل بدهم.