چگونه مرخصی تحصیلی بگیریم؟ حق مرخصی در قانون کار + نمونه

مرخصی تحصیلی برای کارمندان به معنای وقفه‌ای موقت در کار برای ادامه تحصیل است. این دوره عموماً بدون حقوق بوده و به موافقت کارفرما نیاز دارد. قانون کار مرخصی کار کارمندان انواع مرخصی را پیش‌بینی کرده، اما مرخصی تحصیلی قانون کار شرایط خاصی دارد. هزینه تحصیل (مانند هزینه مرخصی تحصیلی دانشگاه دولتی) بر عهده کارمند است و وضعیت مرخصی تحصیلی کارمندان پیمانی نیز تابع همین اصول و توافق خواهد بود. در این مقاله به طور دقیق، قوانین، شرایط، مدت زمان و نحوه درخواست این مرخصی برای کارگران و کارمندان مشمول قانون کار در سال ۱۴۰۴ می‌پردازیم.

فهرست: نمایش

مرخصی تحصیلی چیست؟

مرخصی تحصیلی در قانون کار، دوره‌ای است که طی آن، قرارداد کار به صورت موقت معلق می‌شود تا کارمند بتواند به تحصیل بپردازد. برخلاف مرخصی‌های استحقاقی یا مرخصی استعلاجی، مرخصی تحصیلی حق مکتسبه نیست و اعطای آن به موافقت کارفرما و شرایط توافق‌نامه یا آیین‌نامه‌های داخلی بستگی دارد.

سوال مهم: در مرخصی تحصیلی، شرایط پرداخت حقوق و دستمزد چیست ؟ در طول این دوره، پرداخت حقوق و دستمزد معمولاً متوقف می‌شود، مگر توافق دیگری صورت گیرد.

آشنایی رایگان با نرم‌افزار حسابداری سپیدار

برای دریافت مشاوره و دمو رایگان، فرم زیر را پر کنید و محیط سپیدار را از نزدیک ببینید.

مرخصی تحصیلی کارمندان پیمانی

وضعیت مرخصی تحصیلی کارمندان پیمانی مشابه کارمندان دائمی و تابع قانون کار و توافق با کارفرما است. با توجه به مدت‌دار بودن قراردادهای پیمانی، اخذ مرخصی تحصیلی طولانی‌مدت نیازمند توافق کتبی روشن در خصوص حفظ شغل پس از اتمام دوره مرخصی است. مدت زمان، پرداخت یا عدم پرداخت حقوق و سایر شرایط، به توافق طرفین بستگی دارد.

مدت زمان مرخصی تحصیلی کارگران

قانون کار حداکثر مدت زمان مشخصی را تعیین نکرده است. ماده ۱۶ قانون کار امکان درخواست مرخصی بدون حقوق تا دو سال را می‌دهد که با موافقت کارفرما تا دو سال دیگر (مجموعاً چهار سال) قابل تمدید است. اما مدت زمان دقیق، توافقی بوده و به مقطع تحصیلی و نظر کارفرما بستگی دارد و می‌تواند کمتر از ۴ سال باشد.

حق مرخصی تحصیلی در قانون کار چیست؟

قانون کار ایران حق مشخص و الزام‌آوری برای دریافت مرخصی تحصیلی (به‌ویژه با حقوق) پیش‌بینی نکرده است. ماده ۱۶ قانون کار، تنها امکان تعلیق قرارداد کار به واسطه تحصیل (با موافقت کارفرما و عمدتاً بدون حقوق، تا سقف ۴ سال) را مطرح می‌کند. بنابراین، مرخصی تحصیلی قانون کار یک امتیاز توافقی است، نه یک حق قانونی مطلق. کارفرما الزامی به موافقت ندارد، مگر اینکه در قرارداد کار یا آیین‌نامه‌ها پیش‌بینی شده باشد.

چگونه مرخصی تحصیلی بگیریم؟

فرآیند درخواست مرخصی تحصیلی اگرچه شاید در هر سازمان کمی متفاوت باشد، اما معمولاً شامل مراحل اداری مشخصی است. آگاهی از این مراحل و انجام اقدامات صحیح، شانس موافقت با درخواست شما را افزایش می‌دهد:

بررسی دقیق شرایط داخلی: اولین قدم، مطالعه دقیق آیین‌نامه‌های داخلی شرکت، قرارداد کار و در صورت وجود، پیمان‌های دسته‌جمعی است. شاید شرکت شما رویه‌ها، شرایط یا حتی امتیازات خاصی (مانند کمک هزینه یا احتساب بخشی از سنوات) را برای مرخصی تحصیلی پیش‌بینی کرده باشد که فراتر از حداقل‌های قانون کار باشد.
مشاوره اولیه و زمان‌بندی: پیش از ارائه درخواست رسمی، حتماً با مدیر مستقیم و واحد منابع انسانی صحبت کنید. قصد خود برای ادامه تحصیل را شفاف بیان کرده و در مورد بهترین زمان برای شروع مرخصی (با توجه به نیازهای کاری واحد خود) مشورت کنید. ارائه درخواست در زمان مناسب و با اطلاع قبلی کافی، نشان‌دهنده برنامه‌ریزی و تعهد شماست.
آماده‌سازی درخواست کتبی قانع‌کننده: یک نامه رسمی و حرفه‌ای تنظیم کنید. در این نامه علاوه بر ذکر دلایل شخصی، بر مزایای بالقوه تحصیلاتتان برای سازمان (مانند کسب مهارت‌های جدید مرتبط با شغل) نیز تاکید کنید. مقطع، رشته، نام دانشگاه و مدت زمان دقیق مرخصی مورد نیاز را ذکر کنید (نمونه متن در ادامه آمده است).
ارائه مستندات لازم: مدارک معتبر مربوط به پذیرش تحصیلی، برنامه درسی یا ثبت‌نام قطعی را به درخواست خود ضمیمه کنید تا جدیت و قطعیت قصد شما برای کارفرما محرز شود.
مذاکره و پیگیری: پس از ارائه درخواست، آماده مذاکره در خصوص جزئیات باشید. درخواست خود را با احترام پیگیری کرده و در صورت موافقت کارفرما، حتماً تمامی شرایط مرخصی (مدت دقیق، وضعیت حقوق، احتساب یا عدم احتساب سنوات، تعهدات پس از بازگشت و…) را به صورت توافق‌نامه کتبی و رسمی دریافت و امضا کنید تا از بروز هرگونه سوء تفاهم در آینده جلوگیری شود.

نحوه استفاده از مرخصی تحصیلی

پس از اخذ موافقت، کارمند می‌تواند در بازه زمانی تعیین شده به تحصیل بپردازد. حفظ ارتباط حداقلی با سازمان و استفاده از مرخصی صرفاً برای تحصیل، ضروری است.

قانون مرخصی تحصیلی از محل کار چیست؟

قانون اصلی حاکم، ماده ۱۶ قانون کار است که امکان تعلیق قرارداد با موافقت کارفرما (عمدتاً بدون حقوق و تا سقف ۴ سال) را بیان می‌کند. جزئیات اجرایی به توافق طرفین واگذار شده است.

مرخصی تحصیلی بدون احتساب سنوات

حالت پیش‌فرض، مرخصی تحصیلی بدون احتساب سنوات است. طبق تبصره ۱ ماده ۱۶، این دوره جزو سوابق کار از لحاظ بازنشستگی و مزایای پایان کار (سنوات) محسوب نمی‌شود و معمولاً حق بیمه نیز پرداخت نمی‌شود.

مرخصی تحصیلی با احتساب سنوات

این حالت استثنایی بوده و تنها در صورت توافق صریح و کتبی با کارفرما یا وجود آن در آیین‌نامه‌های خاص ممکن است. در این حالت، کارفرما ممکن است متعهد به احتساب سابقه و حتی پرداخت حق بیمه شود.

بازگشت به کار بعد از دریافت مرخصی تحصیلی تامین اجتماعی

طبق ماده ۱۶، پس از اتمام دوره مرخصی (تا سقف دو سال اول)، کارگر حق بازگشت به شغل سابق یا مشابه را دارد. وضعیت بازگشت پس از ۴ سال، بیشتر تابع توافق اولیه است.

نمونه متن درخواست مرخصی تحصیلی

به نام خدا

موضوع: درخواست مرخصی تحصیلی بدون حقوق

ریاست محترم [عنوان مسئول مربوطه] شرکت [نام شرکت]

با سلام و احترام؛

اینجانب، [نام و نام خانوادگی]، کارمند واحد [نام واحد] به شماره پرسنلی [شماره پرسنلی]، با توجه به پذیرش در مقطع [نام مقطع] رشته [نام رشته] در [نام دانشگاه]، درخواست مرخصی تحصیلی بدون حقوق، مطابق ماده ۱۶ قانون کار، از تاریخ [تاریخ شروع] لغایت [تاریخ پایان] (به مدت [مدت]) را دارم.

هدف از ادامه تحصیل، ارتقاء دانش تخصصی مرتبط با وظایف شغلی‌ام است. مدارک پذیرش به پیوست ارسال می‌شود.

خواهشمند است با درخواست اینجانب موافقت فرمایید.

با تجدید احترام [نام و نام خانوادگی] [امضاء] [تاریخ]

جمع بندی

مرخصی تحصیلی در قانون کار ایران حقی مطلق و با حقوق نیست. این مرخصی عمدتاً بدون حقوق، نیازمند موافقت کارفرما و بدون احتساب سنوات (مگر با توافق خاص) و مدت آن نیز توافقی (حداکثر ۴ سال) است. با وجود محدودیت‌ها، این مرخصی فرصتی برای ارتقای دانش کارکنان به شمار می‌رود. مدیریت صحیح آن نیازمند آگاهی از قوانین و رویه‌هاست. استفاده از نرم افزار حسابداری و ماژول‌های پرسنلی به ثبت دقیق این مرخصی‌ها کمک می‌کند.