مرخصی منفی یا همان چیزی که در بین بسیاری از کارگران و کارمندان به عنوان پیش خور کردن مرخصی شناخته می‌شود، به مرخصی گفته می‌شود که در قانون کار پیش‌بینی نشده است اما در بسیاری از شرکت‌ها به صورت یک عرف پذیرفته شده است.
وقتی که می‌گوییم با وجود اینکه پیش‌خور کردن مرخصی در قانون وزارت کار پیش بینی نشده است اما در بعضی از شرکت‌ها اتفاق می‌افتد و تبدیل به عرف شده است یعنی در صورت ثبت هر گونه شکایتی از طرف کارفرما یا کارگر در اداره کار، هیئت‌های رسیدگی که در اداره کار حضور دارند هیچگونه رسیدگی در رابطه با شکایت آنها نمی‌کنند.
پادکست: بازخرید مرخصی و مرخصی منفی
آیا مرخصی منفی در قانون کار پیش بینی شده است؟
سوالی که اینجا پیش می‌آید این است: آیا مرخصی پیش خور شده غیرقانونی است؟ این سوال جواب خیلی ساده و روشنی دارد. بله، مرخصی منفی غیرقانونی است. پس چطور در برخی از شرکت‌ها پیش‌خور کردن مرخصی رایج است و حتی روش‌های مختلفی برای محاسبه آن وجود دارد؟
همان طور که در قسمت ابتدایی این مقاله به شما گفتیم، مرخصی منفی یکی از انواع مرخصی است که در بعضی از شرکت‌ها پذیرفته شده است. اما به این معنی نیست که این نوع از مرخصی قانونی است. بلکه فقط بر اساس یک توافق بین کارگر و کارفرما است که به کارگر اجازه داده می‌شود به این روش از مرخصی خودش استفاده کند.
درباره این موضوع با آقای مهدی مهدوی ایزدی که مشاور روابط کار و تامین اجتماعی هستند در رادیو مالی گفتگو کردیم تا ببینیم مرخصی منفی چیست و چه جایگاهی در قانون کار دارد. در ادامه بیشتر به این گفتگو اشاره می‌کنیم.
به گفته آقای مهدوی عده‌ای هستند که برای مثال در عید نوروز از کارفرما می‌خواهند علاوه بر تعطیلات عید، مرخصی بیشتر از استحقاقی بگیرند و در ماه‌های آینده این مقدار از مرخصی را مستهلک کنند. به این نوع از مرخصی رفتن به اصطلاح پیش‌خور کردن مرخصی می‌گویند.
محاسبه حقوق و دستمزد پرسنل را به سپیدار بسپارید
ثبت اطلاعات و محاسبه حقوق کارکنان
تهیه دیسکت‌های قانونی بیمه و مالیات
تهیه و ارسال لیست مالیات حقوق
اتصال به سیستم ورود و خروج کارکنان
تهیه دیسکت پرداخت حقوق برای تمامی بانک‌ها
ما اجازه استفاده از مرخصی منفی را نداریم و در صورتی که کارفرمایی به کارگر خودش بیشتر از مقدار مرخصی‌ای که مثلا در فروردین ماه استحقاق دارد مرخصی بدهد و در انتهای فروردین کارگر بخواهد قطع همکاری کند آنگاه اگر کارگر برای دریافت حقوق روزهایی که مرخصی خود را پیش‌خور کرده شکایت کند، قانون از کارفرما حمایتی نمی‌کند. برای مثال ممکن است کارگری شکایت کند که باید حقوق ایامی که مرخصی منفی داشته هم پرداخت شود و ادعا کند که خود کارفرما به او دستور داده بوده که چند روز سر کار نیاید و اصلا به خواسته خودش مرخصی نگرفته است. بنابراین مرخصی منفی با مانده مرخصی متفاوت است.
عدم حمایت قانون کار و هبئت‌های حل اختلاف اداره کار از کارفرما در این موارد به این دلیل است که مرخصی پیش خور شده یا همان مرخصی بیشتر از حد مجاز، اساسا غیرقانونی است.
نحوه محاسبه مرخصی بیش از حد مجاز
با توجه به توضیحات ما درباره مرخصی‌ای که بیشتر از مقدار قانونی داده شده است، واضح است که هر گونه فرمولی که برای محاسبه مرخصی منفی در پایان سال یا در زمان تسویه کارگر ارائه می‌شود از اساس اشتباه است. جناب آقای مهدوی ایزدی درمورد محاسبه مرخصی منفی در برخی از شرکت‌ها بیان کردند فرمول‌هایی که برای محاسبه مرخصی منفی استفاده می‌شوند هیچگونه مقبولیت قانونی ندارند. ایشان همچنین اظهار داشتند که وقتی مسائلی در قانون پیش بینی نشده یا خلاف قانون هست و یا ما شرایط آن را به صورت غیرقانونی انجام می‌دهیم آنگاه نمی‌توانیم بگوییم که برای مثال محاسبات آن را می‌خواهیم به صورت درست و قانونی انجام دهیم.
برای مثال یکی از تناقض‌هایی که شاید در بعضی از شرکت‌ها هم اتفاق می‌افتد این است که می‌گویند کارگری که تمام روزهای هفته را کار کرده و جمعه را هم باید سر کار بیاید حقوقش چطور محاسبه می‌شود. بعضی‌ها می‌گویند مزد ضربدر 8/1 می‌شود و بعضی‌ها می‌گویند ضربدر 96/1 می‌شود. در جواب باید گفت وقتی که کاری غیر قانونی است تمام محاسباتی هم که مرتبط با آن انجام شود غیرقانونی و خلاف است.
آقای مهدوی ایزدی در ادامه گفتگویی که با رادیو مالی داشتند گفتند که هیچ مبنایی برای محاسبه مرخصی پیش خور شده وجود ندارد و تمام محاسباتی که در برخی شرکت‌ها انجام می‌شود فقط تا زمانی که یک توافق بین کارگر و کارفرما وجود دارد معتبر است. این یعنی در صورتی که شکایتی از سمت کارگر اتفاق بیفتد، محاسبات انجام شده هیچ گونه اعتباری نخواهد داشت.
سخن پایانی
در این مقاله با استفاده از نظرات کارشناسانه یکی از مشاوران روابط کار و تامین اجتماعی دیدیم که استفاده بیش از حد از مرخصی یا همان مرخصی منفی در قانون پیش بینی نشده است و محاسباتی که برای مرخصی پیش خور شده می‌شود، هیچ گونه مبنای قانونی و رسمی ندارد بلکه فقط یک موضوع سلیقه‌ای به حساب می‌آید. ما نیز به دلیل صوری و نامعتبر بودن تمام فرمول‌های محاسبه مرخصی منفی، در اینجا هیج روشی برای محاسبه مرخصی بیش از حد مجاز ارائه نمی‌دهیم و هیچ یک از فرمول‌هایی که در منابع دیگر ارائه شده‌اند را نیز تایید نمی‌کنیم.