مالیات علی الراس روشی برای محاسبۀ مالیات مودیان بود که در حالحاضر از قانون حذف شده است. علی الراس شدن مالیات زمانی رخ میداد که ممیز مالیاتی به اطلاعات دقیق و اسناد کامل مودی دسترسی نداشت و میزان مالیات را بدون توجه به اظهارنامه و مدارک مودی و با فرمولی مشخص محاسبه میکرد.
این اتفاق در بسیاری موارد فقط به دلیل ناآگاهی مودی و ارائۀ مدارک ناقص و ناکارآمد اتفاق میافتاد؛ اما میتوانست جرائم و عواقب زیادی برای او به همراه داشته باشد و ضرر او تمام شود. ما در ادامۀ این مطلب دلایل علی الراس شدن مالیات، راه محاسبه و همینطور روش جایگزین فعلی آن را شرح دادهایم، برای جزئیات بیشتر تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
مفهوم مالیات علی الراس و آشنایی با قوانین آن
همه افراد حقیقی و حقوقی که صاحب کسب و کاری هستند باید طبق قوانین مالیاتی کشور به صورت دورهای مدارک و اسناد درآمدی مربوط به کسب و کار خود را به شکل اظهارنامه مالیاتی، دفاتر و … در اختیار ممیز یا کارشناسان مالیاتی قرار دهند. کارشناسان سازمان امور مالیاتی کشور با بررسی اظهارنامه مالیاتی، مالیات کسب و کار را مشخص میکنند. با این حال در مواردی ممکن است به دلایلی مانند عدم ارائه اسناد و مدارک کافی از سوی مؤدی یا وجود اشکال در دفاتر، ممیز از اظهارنامه مالیاتی مؤدی استفاده نکند. در این صورت ممیز مالیاتی با بررسی اسناد و مدارک مالی و حسابداری یا در نظر گرفتن قراین و ضرایب مالیاتی اقدام به محاسبه مالیات میکند.
در این موارد اصطلاحاً مالیات علی الراس میشود که عواقب و مشکلات زیادی مانند جریمههای سنگین را به دنبال دارد. اکثر صاحبان کسب و کارها به دلیل عدم آگاهی کافی از مسائل مالیاتی با این مشکل رو به رو میشوند. به همین دلیل توصیه میکنیم حتماً با قوانین مرتبط با مالیات شرکتها آشنا شوید. برای اینکه به درستی به سؤال مالیات علی الراس چیست پاسخ دهیم باید دلایل آن را نیز بررسی کنیم.
دلایل علی الراس شدن مالیاتی چیست؟
مودیان وظیفه دارند تا اظهارنامه، دفاتر و سایر اسناد را به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال کنند. به طور کلی وجود هر گونه مشکلی در روند ارائه اسناد و مدارک مالی، عدم نگهداری، ثبت و حفظ صحیح مدارک مالی، وجود مشکلاتی در نگارش دفاتر مالی یا عدم ارائه دفاتر میتواند باعث رد شدن دفاتر و اظهارنامه مالیاتی از سوی کارشناسان سازمان شود و در نتیجه سازمان از مالیات علی الراس استفاده کند. در ادامه با دلایل علی الراس شدن مالیاتهای مستقیم آشنا میشویم.
علت علی الراس شدن در مالیاتهای مستقیم
براساس ماده 97 قانون مالیاتهای مستقیم موارد زیر میتواند موجب علی الراس شدن مالیات شود
۱. در صورتی که تا موعد مقرر ترازنامه و حساب سود و زیان و یا حساب درآمد و هزینه و حساب سود و زیان، حسب مورد، تسلیم نشده باشد.
۲. در صورتی که مؤدی به درخواست کتبی اداره امور مالیاتی مربوط از ارائه دفاتر و یا مدارک حساب در محل کار خود خودداری نماید.
۳. در صورتی که دفاتر و اسناد و مدارک ابرازی برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امور مالیاتی غیر قابلرسیدگی تشخیص شود و یا به علت عدم رعایت موازین قانونی و آییننامه مربوط مورد قبول واقع نشود.
محاسبههای مالیات را به سپیدار بسپارید
محاسبه مالیات بر ارزش افزوده
ارسال صورتحساب به سامانه مؤدیان
فایل خرید و فروش فصلی
دیسکت بیمه و مالیات
تحریر دفاتر قانونی
در صورتی که مالیات علی الراس شود، درآمد مؤدی توسط کارشناسان سازمان شناسایی میشود. بنابراین ممکن است مالیات شناسایی شده برای شما بیش از حد واقعی آن باشد. با استفاده از یک نرم افزار حسابداری قدرتمند میتوانید مدارک و اسناد مالیاتی را با دقت تکمیل کنید و اظهارنامه بینقصی را تقدیم سازمان امور مالیاتی نمایید. به این ترتیب از علی الراس شدن مالیات خود جلوگیری میکنید.
مالیات علی الراس چگونه محاسبه میشود؟
طبق قانون «در صورتی که مؤدی از ارائه اظهارنامه مالیاتی در مهلت قانونی و مطابق با مقررات خودداری کند، سازمان امور مالیاتی میتواند نسبت به تهیه اظهارنامه برآوردی براساس فعالیت و اطلاعات اقتصادی کسب شده مودیان از طرح جامع مالیاتی و مطالبه مالیات متعلق به موجب برگ تشخیص مالیات اقدام کند.».
در این موارد کارشناس اداره امور مالیاتی، ابتدا اطلاعات مورد نیاز را از مراجع دولتی یا غیر دولتی دریافت میکند سپس طبق فرمول زیر درآمد مشمول مالیات را به دست میآورد.
فرمول محاسبه مالیات علی الراس:
ضریب مالیاتی× قرینه مالیاتی=درآمد مشمول مالیات
۱. قرائن یا قرینه مالی: کارشناس اداره امور مالیاتی قرینه یا قرائن (دلایل فعالیت مانند خرید و فروش …) را متناسب با فعالیت اقتصادی مؤدی انتخاب میکند.
۲. ضریب یا ضرایب مالیاتی: بعد از انتخاب قرائن، «ضریب مالیاتی متناسب با قرینه» نیز طبق گزارشات و توجیهات کارشناس انتخاب میشود.
علی الراس تنها یکی از انواع مالیاتها است. و نحوه محاسبه آن با سایر مالیاتها متفاوت است. برای صاحبان کسب و کارها اهمیت زیادی دارد که با انواع مالیات و نحوه محاسبه آنها آشنا باشند تا از بروز مشکل و ضررهای احتمالی جلوگیری کنند.
عواقب مالیات علی الراس چیست؟
علی الراس شدن مالیات میتواند مشکلات زیادی برای صاحبان کسب و کارها ایجاد کند. عدم ارائه اظهارنامه و دیگر درخواستهای سازمان امور مالیاتی میتواند جریمهها و عواقب سنگینی به دنبال داشته باشد. سازمان امور مالیاتی با تشخیص علی الراس شدن مالیات یک کسب و کار، از طریق استعلام خریدهای مؤدی از حوزه مالیاتی، میزان درآمد کسب و کار را در دورههای 3 ماهه به صورت فرضی مشخص میکند. سپس با استفاده از این اطلاعات و ضریب مالیاتی که در جدول ضرایب مالیاتی در نظر گرفته شده است، میزان سود مؤدی محاسبه میشود.
یکی از جریمههای در نظر گرفته شده برای عدم تسلیم اظهارنامه، جریمه 30 درصدی برمالیات است که بر طبق مالیات علی الراس محاسبه میشود. در این صورت حتی اگر فروشی نداشته باشید براساس سودی که برای شما در مالیات علی الراس محاسبه شده است باید جریمه 30 درصدی مالیات را بپردازید. به همین دلیل است که حسابداری مالیاتی اهمیت بسیار زیادی برای صاحبان کسب و کارها دارد.
آیا مالیات علی الراس حذف شده است؟
در قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 1394.4.31، ماده 97 که به مالیات علی الراس میپرداخت تغییر کرد و در واقع روش تعیین آن از این ماده به طور کامل حذف شد. سازمان امور مالیاتی در این مورد اعلام کرده است که «در جهت شفافیت و تحقق عدالت مالیاتی در رسیدگی آتی به اظهار نامههای مالیاتی سال 98 به بعد، روش تشخیص علی الراس حذف و رسیدگیها بر مبنای اظهارنامه مودیان صورت خواهد پذیرفت.»
درحالحاضر مالیات مودیانی که از ارائه اظهارنامه خودداری کنند چگونه محاسبه میشود؟
پس از حذف مالیات علی الراس، برای محاسبۀ این دسته از مودیان از «اظهارنامه برآوردی» استفاده میشود. در این روش، ممیز مالیاتی اظهارنامه برآوردی را برای این آنها تنظیم و طبق همان مالیات را محاسبه میکند. مودی میتواند در درگاه ملی خدمات مالیات my.tax.gov.ir مالیات مشخص شده را مشاهده و پرداخت کند یا به آن اعتراض کند.
سخن پایانی
تا قبل از سال ۹۸، اگر مودی اظهارنامۀ مالیاتی ارائه نمیکرد یا اسناد آن کامل نبود، مشمول مالیات علی الراس میشد. این یعنی ممیز مالیاتی طبق یک فرمول مشخص، مالیات تقریبی او را محاسبه میکرد که اغلب یا باعث ضرر مودی میشد یا در موادی به فرار مالیاتی کمک میکرد.
درحالحاضر این قانون حذف شده است؛ اما هنوز مالیات افراد مشمول مطابق اظهارنامهای محاسبه میشود که ممیز بهجای مودی تنظیم کرده است. بهعبارت دیگر، برای اینکه مبلغ مالیات شما درست محاسبه شود، ارائه یک اظهارنامه کامل اهمیت بسیاری دارد.
در بسیاری از موارد، مودیان به خاطر آگاه نبودن از قانون یا نادرست بودن اسناد و مدارکشان مشمول این قانون میشوند؛ بنابراین برای پیشگیری از ضررهای مالی احتمالی یا دردسرهای قانونی توصیه میکنیم از یک نرمافزرار حسابداری برای ثبت اسناد مالیتان استفاده کنید. اگر سوالی دربارۀ استفاده از این نرمافزار دارید با شماره 81022222 تماس بگیرید تا کارشناسان مجموعۀ سپیدار راهنما و پاسخگوی سوالات شما باشند.
سوالات متداول
۱. مالیات از طریق علی الراس چیست؟ نوعی شیوۀ محاسبۀ مالیات است که در آن، ممیز به اطلاعات مالی قابلقبولی از مودی دسترسی ندارد و میزان مالیات را بدون توجه به خود اظهاری و مدارک مودی تعیین میکند.
۲. در چه شرایطی مالیات بهصورت علی الراس محاسبه میشود؟ درصورتی که مودی مواردی مثل حساب درآمد و هزینه را تا تاریخ مشخص شده ارائه نکند، پس از درخواست کتبیریال از ارائۀ دفاتر قانونی و مدارک حساب خودداری کند یا دفاتر و اسناد او نادقیق یا غیرقابل تشخیص باشند.
۳. مالیات علی الراس چند درصد است؟ میزان و درصد مالیات علی الراس هر شغل باتوجهبه ۲ فاکتور «قرینه مالیاتی» و «ضریب مالیاتی» متغیر بود.
۴. آیا مالیات علی الراس بهطور کامل حذف شده است؟ بله، درحالحاضر برای مودیانی که مدارک ناقص داشته باشند یا از ارائۀ مدارک خودداری کنند، ممیز مالیاتی اظهارنامه برآوردی را تنظیم خواهد کرد و مالیات براساس آن تعیین خواهد شد.
۵. چگونه میتوان از مشمول شدن مالیات علی الراس جلوگیری کرد؟ با ارائه اظهارنامه مالیاتی دقیق، نگهداری و ارائه دفاتر قانونی معتبر و همکاری با سازمان امور مالیاتی میتوان از اعمال مالیات علی الراس پیشگیری کرد.
۶. آیا میتوان به مالیات علی الراس اعتراض کرد؟ بله، امکان اعتراض وجود دارد.اگرچه روش محاسبه علیالرأس در قوانین جدید حذف و با صدور «اظهارنامه برآوردی» جایگزین شده است، اما در این روش نیز مودی میتواند با مراجعه به درگاه ملی خدمات مالیات (my.tax.gov.ir)، مالیات تعیینشده توسط ممیز را مشاهده کرده و در صورت عدم پذیرش، به آن اعتراض کند.
۷. تفاوت مالیات علی الراس با روش خوداظهاری چیست؟ در روش خوداظهاری، مالیات بر اساس گزارش عملکرد (درآمد و هزینه) که مودی شخصاً ثبت کرده تعیین میشود. اما در روش علیالرأس، به دلیل عدم شفافیت یا نقص مدارک، سازمان امور مالیاتی اظهارات مودی را نادیده گرفته و مستقیماً بر اساس ارزیابیهای خود، مالیات را محاسبه میکند.
۸.فرمول نحوه محاسبه مالیات علی الراس چیست؟ ضریب مالیاتی ضرب در قرینه مالیاتی. البته از سال ۹۸ و با حذف شیوه محاسبه مالیات به صورت علی الراس، این فرمول دیگر کاربردی ندارد.