امروزه واردات و صادرات بدون سامانه های گمرکی تقریباً غیرممکن است. این سامانه‌ها کار ترخیص کالا، ثبت سفارش و کنترل معاملات را ساده و شفاف می‌کنند. با کمک آنها، جلوی قاچاق گرفته میشود و کار تجار سریع‌تر پیش می‌رود. در این مطلب با مهمترین سامانه های گمرکی ایران آشنا می‌شویم. می‌بینیم هرکدام چه کاری انجام می‌دهند، چه خدماتی دارند و از کجا باید به آنها وارد شویم.
معرفی سامانه های گمرکی
سامانه های گمرکی ابزارهایی هستند که دولت برای نظم دادن به واردات و صادرات راهاندازی کرده است. بیشتر کارهای گمرکی، مثل ثبت سفارش، پرداخت عوارض، پیگیری محموله و تخصیص ارز، از طریق همین سامانه‌ها انجام میشود. این روش باعث میشود مراحل اداری کوتاه‌تر شود و همه چیز شفاف‌تر پیش برود. در ادامه با مهمترین سامانه های گمرکی کشور آشنا می‌شویم.
سامانه گمرک جمهوری اسلامی ایران (IRICA)
سامانه گمرک جمهوری اسلامی ایران درگاه اصلی انجام تمام امور واردات و صادرات کشور و از مهمترین سامانه های گمرکی ایران است. این سامانه زیر نظر گمرک ایران فعالیت میکند و همه تجار، بازرگانان و شرکت‌های واردکننده باید برای انجام مراحل ترخیص و ثبت اطلاعات خود در آن عضو شوند. هدف اصلی این سامانه استعلام گمرک، تسهیل تشریفات گمرکی، جلوگیری از قاچاق کالا و ایجاد شفافیت در پرداخت حقوق و عوارض دولتی است. علاوه بر این، بسیاری از خدمات گمرکی دیگر مانند استعلام قوانین، پیگیری پرونده‌ها و مدیریت سوابق ترخیص از طریق همین سامانه انجام میشود.
آدرس سایت:
irica.ir
خدمات سامانه IRICA:
- ثبت‌نام تجار و شرکت‌های بازرگانی
- ثبت و ارسال اظهارنامه‌های الکترونیکی گمرکی
- پیگیری وضعیت کالا و ترخیص محموله‌ها
- استعلام قوانین، مقررات و بخشنامه‌های گمرکی
- انجام خدمات پس از ترخیص مثل تغییر مالکیت، رفع تعهدات یا اصلاح اطلاعات
سامانه جامع امور گمرکی (EPL)
سامانه جامع امور گمرکی یا همان EPL یکی از مهمترین بخش‌های دیجیتال گمرک ایران است. این سامانه برای مدیریت مراحل ترخیص کالا طراحی شده تا تمام فرآیندها، از ثبت اظهارنامه تا خروج نهایی کالا از گمرک، به‌صورت الکترونیکی انجام شود. با استفاده از EPL، دیگر نیازی به مراجعه حضوری برای تحویل مدارک یا پیگیری وضعیت محموله نیست و همه کارها از طریق پنل آنلاین قابل انجام است.
این سامانه به کاهش هزینه‌های اداری، جلوگیری از خطاهای انسانی و افزایش سرعت در ترخیص کالا کمک میکند. حسابداران و بازرگانان می‌توانند مدارک مورد نیاز را بارگذاری کرده و مراحل پردازش را به‌صورت لحظه‌ای پیگیری کنند. در این میان، آشنایی با اصول حسابداری واردات کمک میکند تا ثبت هزینه‌ها و محاسبات مالی مرتبط با ترخیص کالا دقیق‌تر انجام شود.
آدرس سایت:
epl.irica.ir
خدمات سامانه EPL:
- ثبت و ارسال اظهارنامه‌های الکترونیکی گمرکی
- بارگذاری مدارک و اسناد مورد نیاز برای ترخیص
- پیگیری وضعیت محموله‌ها در مراحل مختلف
- مشاهده سوابق ترخیص و پرداخت‌های انجام‌شده
- کاهش زمان و هزینه‌های عملیات گمرکی
سامانه جستجوی شناسه ارزش کالا (TSC)
سامانه شناسه ارزش کالا که با نام TSC شناخته میشود، ابزاری برای تعیین دقیق ارزش گمرکی کالاهای وارداتی است. این سامانه زیر نظر گمرک جمهوری اسلامی ایران فعالیت میکند و کمک میکند ارزش واقعی هر کالا بر اساس تعرفه جهانی و اطلاعات ثبت‌شده مشخص شود. استفاده از این سامانه مانع از کم‌اظهاری یا بیش‌اظهاری ارزش کالا میشود و به شفافیت مالی در فرآیند واردات کمک زیادی میکند.
کد TSC یک شناسه هشت‌رقمی است که برای هر کالا تعریف میشود. واردکنندگان می‌توانند با وارد کردن نام یا کد تعرفه کالا، ارزش گمرکی دقیق آن را استعلام کنند. این موضوع برای حسابداران و مدیران بازرگانی اهمیت زیادی دارد، چون مبلغ حقوق گمرکی و عوارض واردات براساس همین کد محاسبه میشود. آشنایی با ساختار و کارکرد سامانه جامع تجارت در کنار سامانه TSC، دید بهتری نسبت به مسیر واقعی تجارت و واردات کالا ایجاد میکند.
آدرس سایت: از طریق بخش «ارزش کالا» در درگاه epl.irica.ir یا در «پنجره واحد تجارت» قابل دسترسی است.
خدمات سامانه TSC:
- استعلام شناسه ارزش کالا بر اساس شرح یا کد تعرفه
- تعیین دقیق ارزش گمرکی کالاهای وارداتی
- کمک به جلوگیری از کم‌اظهاری و تخلفات مالیاتی
- دسترسی به اطلاعات رسمی ارزش کالا برای محاسبه حقوق گمرکی
سامانه جامع تجارت ایران (NTSW)
سامانه جامع تجارت ایران، درگاه اصلی مدیریت و نظارت بر فعالیت‌های تجاری کشور است. این سامانه زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) فعالیت میکند و هدفش یکپارچه‌سازی فرآیندهای واردات، صادرات و ترانزیت کالا در سطح ملی است.
با استفاده از سامانه NTSW، بسیاری از کارهای بازرگانی که قبلاً به‌صورت حضوری انجام می‌شد، حالا به شکل آنلاین و بدون نیاز به مراجعه ادارات مختلف انجام میشود. واردکنندگان می‌توانند سفارش کالا ثبت کنند، وضعیت تخصیص ارز را پیگیری کنند و حتی شناسه کالا بگیرند.
بسیاری از شرکت‌های بازرگانی برای هماهنگی بهتر میان عملیات تجاری و امور مالی خود از نرم‌افزارهای حسابداری استفاده می‌کنند. یکی از این ابزارها، نرم افزار حسابداری سپیدار است که به واردکنندگان کمک میکند گردش مالی و ارزی فعالیت‌هایشان را دقیق‌تر ثبت و کنترل کنند.
آدرس سایت:
ntsw.ir
خدمات سامانه جامع تجارت:
- ثبت سفارش کالاهای وارداتی
- پیگیری وضعیت تخصیص ارز از طریق سامانه نیما
- مدیریت پرونده‌های بازرگانی و ترخیص کالا
- دریافت و استعلام شناسه کالا برای محصولات تجاری
- اعتبارسنجی تجار و کنترل تعهدات ارزی
بازار ارز تجاری ایران ice.ir
آدرس سایت:
ice.ir
بانک‌مرکزی به‌عنوان متولی و سیاست‌گذار نظام پولی و ارزی کشور، به‌منظور بهبود فرآیند سیاست‌گذاری، نظارت بهتر و رفع چالش‌های پولی و ارزی کشور ، در سال ۱۴۰۱ اقدام به تاسیس و راهاندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران کرد. مرکز مبادله محلی است برای انجام معاملات قراردادهایی که سررسید آنها کمتر از یک سال بوده و یا دارایی پایه آنها (از جمله طلا و ارز) تحت نظارت بانک مرکزی باشد. در حال حاضر، بازار ارز مرکز مبادله ایران شامل چهار تالار اسکناس، حواله، مشتقات و قراردادهای نوین ارزی است. تالارهای تعریف شده بازار طلا نیز شامل نقد و قراردادهای مبتنی بر طلا خواهد بود.
سامانه جامع انبارها (NWMS)
سامانه جامع انبارها با هدف کنترل موجودی کالا و جلوگیری از قاچاق طراحی شده است. در این سامانه همه انبارها و مراکز نگهداری کالا در کشور ثبت می‌شوند و ورود و خروج کالاها به‌صورت برخط کنترل میشود. صاحبان کالا یا مدیران بازرگانی باید اطلاعات انبارهای خود را در این سامانه ثبت کنند تا فعالیتشان قانونی و شفاف باشد.
آدرس سایت:
nwms.ir
خدمات سامانه انبارها:
- ثبت اطلاعات انبار و کالاهای موجود
- صدور رسید و حواله الکترونیکی
- پیگیری ورود و خروج محموله‌ها
- صدور بارنامه و بیمه آتش‌سوزی برای کالاها
سامانه TTAC (تیتک)
سامانه تیتک با هدف رهگیری و کنترل اصالت کالاهای سلامت‌محور راهاندازی شده است. این سامانه زیر نظر سازمان غذا و دارو فعالیت میکند و برای ثبت سفارش و پیگیری دارو، تجهیزات پزشکی و مواد غذایی به‌کار می‌رود. تیتک از تخصیص ارز دارو تا رهگیری کالا از تولید تا عرضه را پوشش می‌دهد.
آدرس سایت:
ttac.ir
خدمات سامانه تیتک:
- ثبت اطلاعات شرکت‌ها و واردکنندگان دارو و تجهیزات پزشکی
- پیگیری وضعیت سفارش و ترخیص کالا
- رهگیری اصالت محصولات سلامت‌محور
سامانه مدیریت کالا و خدمات پس از ترخیص (PCM)
سامانه PCM برای رصد و مدیریت کالاها پس از ترخیص از گمرک استفاده میشود. این سامانه با اختصاص شناسه به هر محموله، مسیر حرکت کالا را از انبار تا مقصد نهایی دنبال میکند. همچنین خدماتی مانند بسته‌بندی مجدد، تعمیر یا گارانتی کالا در آن ثبت میشود.
آدرس سایت:
pcm.irica.ir
خدمات سامانه PCM:
- پیگیری لحظه‌ای وضعیت کالا پس از ترخیص
- ثبت فعالیت‌های خدمات پس از ترخیص (تعمیر، نگهداری و گارانتی)
- گزارش‌گیری مدیریتی از عملکرد ترخیص و خدمات انجام‌شده
سامانه صادرات و واردات سازمان استاندارد (COC)
سامانه COC برای صدور و پیگیری گواهی استاندارد کالاهای وارداتی و صادراتی ایجاد شده است. واردکنندگان و صادرکنندگان می‌توانند درخواست خود را برای دریافت گواهی انطباق ثبت کرده و نتیجه را به‌صورت آنلاین پیگیری کنند. این سامانه باعث سرعت بیشتر در صدور مجوزها و هماهنگی بهتر با گمرک میشود.
آدرس سایت:
coc.inso.gov.ir
خدمات سامانه COC:
- ثبت درخواست صدور گواهی استاندارد برای کالاهای وارداتی و صادراتی
- پیگیری وضعیت صدور گواهی
- دسترسی به اطلاعات استانداردهای ملی و بین‌المللی کالاها
سامانه پنجره واحد خدمات الکترونیک بنادر (PMO)
سامانه PMO برای یکپارچه‌سازی فرایندهای بندری و دریایی طراحی شده است. از طریق این سامانه می‌توان ورود و خروج کالا و شناورها، بارگیری و تخلیه محموله‌ها و صدور مجوزهای بندری را به‌صورت آنلاین انجام داد. هدف اصلی آن افزایش سرعت و شفافیت در عملیات بنادر کشور است.
sp.pmo.ir
خدمات سامانه PMO:
- ثبت درخواست ورود یا خروج کالا و شناور
- صدور مجوزهای تخلیه و بارگیری
- پیگیری آنلاین وضعیت محموله‌ها در بنادر
- هماهنگی بین گمرک و سازمان بنادر
سامانه رجیستری گوشی مسافر
سامانه گمرک گوشی مسافر زیرمجموعه‌ای از سامانه گمرک است که برای ثبت قانونی گوشی‌های واردشده توسط مسافران استفاده میشود. هر مسافر باید مشخصات گوشی خود را در این سامانه وارد کند تا مجوز استفاده از آن صادر شود. این کار از قاچاق گوشی و فعال‌سازی غیرقانونی دستگاه‌ها جلوگیری میکند.
آدرس سایت: از طریق بخش رجیستری در epl.irica.ir
خدمات سامانه رجیستری:
- ثبت شماره سریال (IMEI) گوشی‌های وارداتی توسط مسافران
- پرداخت عوارض گمرکی موبایل
- دریافت تأییدیه رجیستری و مجوز فعال‌سازی قانونی
سامانه قرنطینه دامپزشکی
سامانه قرنطینه دامپزشکی با آدرس e.ivo.ir زیر نظر سازمان دامپزشکی کشور فعالیت میکند. این سامانه برای ثبت، بررسی و نظارت بر واردات دام زنده و فرآورده‌های دامی به‌منظور حفظ سلامت عمومی ایجاد شده است. واردکنندگان دام باید اطلاعات محموله خود را در این سامانه ثبت کنند تا فرایند قرنطینه و صدور گواهی سلامت انجام شود.
خدمات سامانه قرنطینه:
- ثبت درخواست قرنطینه دام و فرآورده‌های دامی
- پیگیری وضعیت بررسی و صدور گواهی سلامت
- دسترسی به دستورالعمل‌ها و اطلاعیه‌های قرنطینه
سامانه سنا (نظام نظارت ارزی بانک مرکزی)
سامانه سنا سامانه رسمی بانک مرکزی برای ثبت و اعلام نرخ معاملات ارزی در صرافی‌های مجاز است. این سامانه میانگین نرخ خرید و فروش ارز را بر اساس معاملات واقعی محاسبه میکند تا مرجع شفافی برای قیمت ارز در کشور وجود داشته باشد. داده‌های سنا نقش مهمی در تعیین نرخ ارز برای واردات و صادرات دارند.
آدرس سایت:
fxmarketrate.cbi.ir
خدمات سامانه سنا:
- نمایش روزانه نرخ رسمی خرید و فروش ارز در صرافی‌ها
- اعلام میانگین نرخ دلار، یورو و سایر ارزهای معتبر
- ثبت و پایش معاملات ارزی صرافی‌های مجاز
سامانه احراز هویت اتاق بازرگانی (کارت بازرگانی)
سامانه احراز هویت اتاق بازرگانی برای ثبت‌نام و تأیید هویت متقاضیان کارت بازرگانی و کارت عضویت طراحی شده است. از طریق این سامانه، اطلاعات هویتی و شرکتی فعالان اقتصادی به‌صورت آنلاین بررسی میشود تا نیازی به مراجعه حضوری نباشد. پس از تأیید، کاربران می‌توانند از خدمات صدور یا تمدید کارت بازرگانی و دریافت گواهی مبدأ استفاده کنند.
آدرس سایت:
خدمات سامانه احراز هویت:
- ثبت و تأیید اطلاعات اشخاص حقیقی و حقوقی
- صدور و تمدید کارت بازرگانی هوشمند
- ارائه گواهی مبدأ و سایر خدمات اتاق بازرگانی پس از احراز هویت
مهمترین سامانه‌های مرتبط با گمرک ایران
در میان سامانه های گمرکی و تجاری کشور، سه سامانه زیر بیشترین نقش را در مدیریت واردات و صادرات و شفاف‌سازی فرایندهای گمرکی دارند:
1. سامانه جامع امور گمرکی (EPL)
اصلیترین بستر انجام سامانه مرتبط با گمرک در کشور است. همه واردکنندگان و صادرکنندگان باید از طریق این سامانه اظهارنامه خود را ثبت و مراحل ترخیص کالا را پیگیری کنند. EPL عملاً ستون فقرات سیستم گمرکی ایران محسوب میشود.
2. سامانه جامع تجارت ایران (NTSW)
درگاه ملی تجارت کشور است که با هدف یکپارچه‌سازی اطلاعات بین گمرک، وزارت صمت، بانک مرکزی و سازمان‌های نظارتی راهاندازی شده. از ثبت سفارش تا تخصیص ارز و پیگیری ترخیص کالا، همه مراحل از این سامانه انجام میشود.
3. سامانه جستجوی شناسه ارزش کالا (TSC)
این سامانه زیر نظر گمرک ایران فعالیت میکند و برای تعیین ارزش واقعی کالاهای وارداتی و محاسبه حقوق گمرکی به‌کار می‌رود. TSC از کم‌اظهاری ارزش کالا و تخلفات مالیاتی جلوگیری میکند و پایه محاسبات مالی گمرک است.
جمع‌بندی
سامانه های گمرکی و تجاری مانند EPL، NTSW و TSC نقش مهمی در ساده‌سازی فرایندهای واردات و صادرات دارند. این سامانه‌ها باعث شده‌اند مراحل ثبت سفارش، تخصیص ارز و ترخیص کالا سریع‌تر و شفاف‌تر انجام شود. ارتباط یکپارچه میان گمرک، بانک مرکزی و وزارت صمت نیز نظارت دقیق‌تری بر جریان کالا و ارز ایجاد کرده است. در نتیجه، آشنایی با این سامانه‌ها برای تجار و حسابداران، شرط اصلی انجام صحیح و قانونی فعالیت‌های بازرگانی است.
سوالات متداول
مهمترین سامانه گمرکی ایران کدام است؟
سامانه EPL یا سامانه جامع امور گمرکی، اصلیترین بستر انجام تشریفات واردات و صادرات کشور است.
آدرس سامانه جامع تجارت ایران چیست؟
نشانی سامانه جامع تجارت ایران ntsw.ir است.
کدام سامانه از قاچاق و واردات غیرمجاز جلوگیری میکند؟
سامانه جامع انبارها با ثبت اطلاعات انبارها و کنترل ورود و خروج کالا، نقش اصلی در پیشگیری از قاچاق دارد.
سامانه شناسه کالا چیست؟
زیرسامانهای از سامانه جامع تجارت است که شناسه یکتای هر کالا را برای رهگیری و کنترل بازار صادر میکند.
سامانه جامع تجارت ایران زیر نظر کدام وزارتخانه فعالیت میکند؟
این سامانه زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) راهاندازی و مدیریت میشود.
نسیم طهرانی
من عاشق محتوا هستم و هر روز تلاش می‌کنم بین حساب و کتاب و دنیای واژه‌ها یک گفت‌وگوی جذاب شکل بدهم.