همه کسب‌وکارها فارغ از اندازه و نوع فعالیت به حسابرسی نیاز دارند تا از بروز اشتباهات و حتی تقلب در اسناد مالی و سایر اسناد مهم شرکت خود جلوگیری کنند. از طرفی حسابرسی شرکت به مدیران و تیم‌های شرکت کمک می‌کند تا تصمیمات و استراتژی‌های خود را بر اساس داده‌های واقعی توسعه دهند. اما حسابرسی شرکتها چگونه انجام می‌شود و چه مدارکی را برای حسابرسی شکرت خود نیاز خواهید داشت؟ در این مقاله از سری مقالات حسابرسی قرار است به این سوالات پاسخ دهیم، پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
قسمت ۱۹۷: تغییرات استانداردهای گزارشگری حسابرسی
قسمت ۱۹۴: در دوره حسابرسی، واحد مالی چه الزاماتی را باید رعایت کند؟
زمان حسابرسی شرکتها
زمان حسابرسی شرکتها را با توجه به نوع حسابرسی می‌توان در سه دسته حسابرسی ضمنی، حسابرسی مداوم و حسابرسی نهایی قرار داد.
- حسابرسی ضمنی: به دلیل محدودیت‌هایی که بعد از پایان سال مالی و تهیه گذارشات وجود دارد، برخی شرکتها و حسابرسان ترجیح می‌دهند تا بخشی از فرآیند حسابرسی شرکت را در طول سال مالی انجام دهند و به همین دلیل به آن حسابرسی ضمنی گفته می‌شود.
- حسابرسی مداوم: در برخی از شرکتهای بزرگ و یا به دلیل شرایت خاص، حسابرسان ترجیح می‌دهند تا در طول سال مالی فرآیند حسابرسی را به صورت مدوام انجام دهند، به همین دلیل به این نوع از حسابرسی شرکتها، حسابرسی مداوم گفته می‌شود.
- حسابرسی نهایی: همانطور که از نامش پیداست، حسابرسی نهایی معمولا در انتهای سال مالی و یا پس از بسته شدن پرونده مالی شرکتها انجام می‌شود.
مدارک مورد نیاز برای حسابرسی شرکت
در این قسمت برای شما در مورد مدارک مورنیاز برای حسابرسی شرکتها صحبت می‌کنیم:
اسناد معتبر رسمی و غیر رسمی
این اسناد شامل سندهاى دریافت و پرداخت، هزینه ایاب و ذهاب، فاکتورهاى خرید و فروش، قراردادهای شرکت، قبوض و حواله‌هاى انبار، رسیدهاى صادر شده ، صورت‌جلسات مجامع عمومى و دیگر اسناد معتبر از دید حسابداری می‌شود. توجه داشته باشید که این اسناد دارای اعتبار و ارزشی متفاوت نسبت به یکدیگر هستند و به همین دلیل در حسابرسی شرکتها فقط به این اسناد تکیه نمی‌شود.
اظهارات اشخاص ثالث
همانطور که گفته شد، برای حسابرسی تنها نمی‌توان به اسناد اتکا کرد و به همین دلیل حسابرس ممکن است از اظهارات کارکنان رسمی یا غیررسمی مثل مسئولان و مدیران ارشد بهره ببرد تا به بینشی مطلوب برای حسابرسی دست یابد.
مشاهدات عینی
مشاهدات عینی یکی دیگر از فعالیت‌ها برای حسابرسی شرکت است و یک حسابرس خوب باید بتواند با مشاهدات عینی میزان مطابقت اسناد با شرایط واقعی را بسنجد که شامل زمین، فروشگاه‌ها، انبار و … می‌شود. با این وجود برخی از دارایی‌های نامشهود را نمی‌توان با این روش مورد بررسی قرار داد.
دیگر مدارک مورد نیاز برای حسابرسی
محاسبات حسابرسی، تکنیکهای حسابرسی، شمارش بازرس عینی، سند رسمی، محاسبه مجدد، تطبیق اطلاعات مربوط به یکدیگر، رسیدگی به دفاتر و مدارک معین و مشاهدات و ملاحظات از دیگر مدارک قابل اتکا برای حسابرسی شرکتها خواهند بود.
مراحل حسابرسی شرکتها
در حسابرسی شرکتها علاوه بر جمع‌آوری اطلاعات، مراحلی باید طی شود تا اطلاعات به دست آمده طبقه‌بندی و قابل تفسیر باشد. این مراحل به شرح زیر خواهند بود:
تشکیل پرونده
در مرحله اول، حسابرس باید دو نوع پرونده جاری و دائم را برای شرکت تشکیل دهد. نکته حائز اهمیت در این مرحله این است که اگر در سال‌های قبل حسابرسی شرکت انجام شده دیگر نیازی به تشکیل پرونده دائم نخواهد بود چرا که این پرونده از قبل باید وجود داشته باشد. در تشکیل پرونده باید مواردی مانند تهیه زونکن، استفاده از دیوایدر یا جدا‌کننده برای هر سرفصل و استفاده از برنامه رسیدگی را در نظر داشته باشید.
تهیه تراز آزمایشی
در مرحله دوم شما به عنوان یک حسابرس باید یک تراز آزمایشی موقت از شرکت تهیه کنید تا مانده‌های نهایی شرکت را مورد بررسی قرار دهید. توجه داشته باشید که اگر از قبل تراز موقت وجود داشته باشد، نیازی به تهیه مجدد آن نخواهد بود.
تهیه کاربرگ‌های اصلی برای حسابرسی شرکت
در مرحله سوم شما باید کاربرگ‌های اصلی را برای حسابرسی شرکت خود تهیه نمایید که در ادامه مطلب آن‌ها را معرفی خواهیم کرد. توجه داشته باشید که این کاربرگ‌های مورد نیاز برای همه شرکتها یکسان نبوده و ممکن است شرکت شما به برخی از این کاربرگ‌ها برای حسابرسی نیاز نداشته باشند.
ارسال تاییدیه
برای تاییدیه حسابرسی شرکت، حسابرس باید از بانک‌هایی که شرکت در آن‌ها حساب دارد و یا از آن‌ها تسهیلات دریافت کرده است، فرم تاییدیه دریافت نماید. این فرم‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- فرم تاییدیه بدهی یا طلب برای بدهکاران و بستانکاران تجاری، پیش دریافت‌ها و پیش‌پرداخت‌ها، اسناد دریافتی و پرداختی
- فرم تاییدیه پرسنل به منظور ثبت مانده‌های بدهکاران پرسنل، صندوق و…
- فرم تاییدیه کارفرما برای کرفرمای پروژه‌ها (این فرم برای شرکتهای است که پروژه‌ها را به دیگر پیمانکاران می‌سپارند)
- فرم تاییدیه پیمانکار برای پیمانکار پروژه ( این فرم برای شرکتهایی است که خودشان کارفرمای دیگران هستند)
- فرم تاییدیه سرمایه‌گذاری در سهام‌های شرکت
- فرم تاییدیه کالاهای امانی
رسیدگی به حساب صندوق و تنخواه گردان
اگر شرکت شما حساب صندوق یا تنخواه گردان داشته باشد، حسابرس باید طبق آئین‌نامه صندوق و تنخواه گردان، بالاترین گردش حساب را بررسی نماید و آن را با آئین‌نامه مطابقت دهد. در این مرحله باید توجه داشته باشید که باقی مانده حساب در صندوق و تنخواه گردان نباید از سقف تعیین شده بیشتر شود. همچنین لازم است تا نکات قابل پیگیری در مورد حساب صندق و تنخواه گردان را مد نظر داشته باشید که شامل موارد زیر می‌شود:
- تعیین حداکثر سقف برای حساب‌های صندوق و تنخواه در طول سال و تطبیق آن با آئین‌نامه شرکت یا مجوز سقف
- بررسی تضمین دریافت شده از صندوقدار و تنخواه گردان با توجه به بالاترین سقف وجه
- بررسی دریافت‌ها و پرداخت‌ها عمده حساب‌ها در صندوق و تنخواه
- حصول اطمینان از تسعیر ارز نزد تنخواه و صندوق بر اساس نرخ ارز در پایان سال
- استخراج مانده تنخواه و صندوقی که راکد یا بدون استفاده بوده و هنوز تسویه نشده است
- دریافت تاییدیه از تنخواه گردان و صندوق دار
- بررسی شمارش صندوق و تنخواه توسط مسئولین مالی
نمونه نامه درخواست حسابرسی شرکت
بسمه تعالی
مدیریت محترم امور مالی/معاونت مالی اداری
جناب آقای /سرکار خانم
با سلام احتراما خواهشمند است ترتیبی اتخاذ فرمائید جهت تسریع در رسیدگی به حساب‌های سال مالی منتهی به ../../**۱۴ اطلاعات و مدارک درخواستی ذیل را پس از آماده شدن به حسابرسان این مؤسسه ارئه نماید.
مسئول تیم حسابرسی مستقر در شرکت
مدارک درخواستی که در ادامه لیست مطرح می‌شود شامل تمام ریزحساب‌ها، درآمدها، بدهی و بستانکاری‌ها، مدارک مالی و … می‌شود.
انواع کاربرگ‌های حسابرسی
کاربرگ‌های اصلی برای حسابرسی شرکتها شامل موارد زیر می‌شوند. البته باید توجه داشته باشید که ممکن است همه کاربرگ‌های معرفی شده برای تمامی شرکتها الزامی نباشد.
کاربرگ اصلی 3000 دارای مانده سرفصل‌های:
- حساب‌ها و فاکتورها پرداختی تجاری و غیر تجاری
- هزینه‌های پیش دریافت شده
- سایر حساب‌های پرداختی
- ذخایر و خزانه
- میزان توانایی تسویه بدهی، با ماهیت بستانکار به جز تسهیلات مالی
- ذخیره مالیات که سرفصل جداگانه‌ای دارد
کاربرگ اصلی 3800 شامل:
- بدهی مالیاتی
- ذخیره مالیات
کاربرگ اصلی 3900 شامل:
- تسهیلات مالی کوتاه مدت
- تسهیلات مالی بلند مدت
کاربرگ اصلی 4000 شامل:
- جدول دارایی‌های ثابت
- استهلاک انباشته
- پیش پرداخت‌های سرمایه‌ای
کاربرگ اصلی 4100 شامل:
- سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت
- سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت
کاربرگ اصلی 4200 شامل:
- سایر دارایی‌های نامشهود
- حق الامتیازها
کاربرگ اصلی 4300 شامل:
- موجودی مواد و کالا
- اعتبارات اسنادی
- کالای در راه
کاربرگ اصلی 4500 دارای:
- حساب‌ها و اسناد دریافتی تجاری و غیر تجاری
- سایر حساب‌های دریافتی
- سپرده‌های دریافتی
- پیش پرداخت‌ها
- و….
کاربرگ اصلی 4700 دارای:
- موجودی مالی و نقدی بانک
- بانک‌ها
- صندوق
- تنخواه گردان‌ها
کاربرگ اصلی 5500 دارای:
- میزان فروش
- میزان درآمد حاصل از ارائه خدمات
- برگشت از فروش
- درآمد عملیاتی
کاربرگ اصلی 5600 دارای:
- میزان هزینه دستمزد
- سربار
- قیمت تمام شده
- میزان هزینه‌های عمومی
- میزان هزینه‌های اداری
- میزان هزینه‌های مالی
کاربرگ اصلی 5750 دارای:
- میزان سایر درآمدها
- میزان سایر هزینه‌های غیر عملیاتی
کاربرگ اصلی 5950 دارای:
- حساب‌ها
- طرف حساب‌های انتظامی
حسابرسی شرکتهای خصوصی
حسابرسی شرکتهای خصوصی نیز مانند سایر بخش‌ها صورت می‌گیرد. فرایند حسابری با حسابرسی ضمنی شروع می‌شود و با حسابرسی نهایی تمام می‌شود و روند انجام حسابرسی بستگی به تکمیل بودن مدارک ارسالی دارد. هرچه میزان دارایی یکی شرکت خصوصی بیشتر باشد، مدارک مورد نیاز و به طبع آن زمان مورد نیاز برای حسابرسی افزایش می‌یابد.
حسابرسی چگونه انجام می‌شود؟
همانطور که احتمالا متوجه شدید، حسابرسی شرکتها با درخواست حسابرسی به یکی از سه شکل ضمنی، مداوم و نهایی شروع شده و در مرحله بعدی مدارک مورد نیاز برای حسابرسی جمع‌آوری خواهد شد. در مرحله بعد فرآیند حسابرسی شرکت همانطور که پیش‌تر مورد برررسی قرار گرفت طی می‌شود تا حسابرس بتواند میزان تطابق اسناد با شرایط واقعی، اشتباهات و یا تقلب را مورد بررسی قرار دهد.
حسابرسی نهایی چیست؟
حسابرسی نهایی به معنای بررسی صورت حساب های مالی و اسناد نهایی یک دوره مالی و تهیه گزارشات نهایی توسط حسابرس است. حسابرس در این گزارشات که معمولا بعد از پایان سال مالی انجام می‌شود، باید عملکرد و نحوه فعالیت شرکت را مشخص نماید.
سئوالات متداول
مدارک مورد نیاز برای حسابرسی شرکت چیست؟
اسناد معتبر رسمی و غیر رسمی، اظهارات اشخاص ثالث و مشاهدات عینی
حسابرسی چگونه انجام می‌شود؟
همانطور که احتمالا متوجه شدید، حسابرسی شرکتها با درخواست حسابرسی به یکی از سه شکل ضمنی، مداوم و نهایی شروع شده و در مرحله بعدی مدارک مورد نیاز برای حسابرسی جمع‌آوری خواهد شد.
حسابرسی شرکتها چه زمانی است؟
زمان حسابرسی شرکتها را با توجه به نوع حسابرسی می‌توان در سه دسته حسابرسی ضمنی، حسابرسی مداوم و حسابرسی نهایی قرار داد.