قانون جدید چک | بررسی کامل قوانین چک صیادی

---

آخرین تغییرات قانون چک صیادی در مجله سپیدار

با‌توجه‌به اهمیت مسئله چک در بحث اقتصاد کشور، بازنگری و اصلاح قانون صدور چک در سال ۱۳۹۷ در دستور کار دولت قرار گرفت و از ابتدای سال ۱۴۰۰ به اجرا درآمد. قانون جدید چک در راستای اجرای بند ۱۹ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی مبنی بر شفاف‌سازی اقتصاد و سالم‌سازی آن و جلوگیری از اقدامات، فعالیت‌ها و زمینه‌های فسادزا در حوزه‌های پولی، تجاری و ارزی است.

این قانون پس از انجام آسیب‌شناسی دقیق وضعیت بحرانی چک‌های بلامحل و بهره‌مندی از تجارب موفق کشورهای دیگر در حوزه قوانین چک، تدوین و با رای نمایندگان مجلس تصویب شد. قوانین جدید چک، که با عنوان قانون چک صیادی نیز از آن یاد می‌شود، بر ثبت، استعلام و پیگیری کلیه امور مربوط به چک‌ها از طریق سامانه صیاد تاکید دارد. در ادامه با بررسی قوانین چک صیادی، شما را با کلیه تغییرات قانون چک آشنا خواهیم کرد.

متمرکز شدن صدور چک در سامانه صیاد بانک مرکزی؛ مهم‌ترین قانون جدید چک

مطابق ماده 5 قانون صدور چک، بانک مکلف است برای ارائه دسته‌چک به مشتریان خود، صرفاً از طریق سامانه صدور یکپارچه چک (صیاد) نزد بانک مرکزی اقدام نماید. این سامانه پس از اطمینان از صحت مشخصات متقاضی با استعلام از سامانه نظام هویت سنجی الکترونیکی بانکی (نهاب) و احراز نبود ممنوعیت قانونی، نسبت به دریافت گزارش اعتباری از سامانه ملی اعتبارسنجی موضوع مواد 5 و 8 «قانون تسهیل اعطای تسهیلات و کاهش هزینه‌های طرح و تسریع در اجرای طرح‌های تولیدی و افزایش منابع مالی و کارایی بانک‌ها» یا رتبه‌بندی اعتباری از شرکت‌های موضوع‌ بند 21 ماده 1 «قانون بازار اوراق بهادار» اقدام نموده و متناسب با نتایج دریافتی، سقف اعتبار مجاز متقاضی را محاسبه می‌کند و به هر برگه شناسه یکتا اختصاص می‌دهد.

در این صورت افراد بدحساب و کلاه‌بردار امکان تبانی با بانک‌ها به‌منظور اخذ دسته‌چک را نخواهند داشت؛ چراکه استعلام سوابق، احراز عدم ممنوعیت‌ها و صدور دسته‌چک به‌صورت متمرکز توسط سامانه بانک مرکزی و بر مبنی اعتبارسنجی انجام می‌گیرد. از طرف دیگر اختصاص کد یکتا به هر برگه چک، امکان برقراری تقارن اطلاعات و افزایش اعتبار چک را فراهم می‌کند.

متمرکز شدن صدور چک در سامانه صیاد بانک مرکزی؛ مهم‌ترین قانون چک جدید

سامانه صیاد چیست؟ الزام آشنایی با قانون چک صیادی

سامانه صیاد با متمرکزسازی درخواست‌های دسته چک‌های مشتریان، امکان اعتبارسنجی صاحبان حساب و امضا را فراهم کرده است تا از اختصاص دسته چک به افراد فاقد صلاحیت و بد سابقه جلوگیری کند. همچنین به لطف این سامانه و با اختصاص شناسه منحصر‌به‌فرد به هر برگ چک، استعلام و پیگیری وضعیت چک ساده می‌شود و بدون شک این کار باعث افزایش اعتبار دسته چک در مبادلات مالی کشور خواهد شد.

در بررسی قوانین جدید چک، پس از آشنایی با تعریف چک، باید با سامانه صیاد نیز به‌طورکامل آشنایی داشته باشید. در راستای قانون چک های جدید، چک‌هایی با رنگ بنفش با عنوان چک صیادی از سال ۱۴۰۰ جایگزین چک‌های قدیمی شده‌اند. 

قوانین جدید چک در خصوص ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد

طبق ماده 8 قانون صدور چک، صدور هر برگه چک مستلزم ثبت مشخصات هویتی دریافت‌کننده، مبلغ و تاریخ سررسید چک برای شناسه یکتای برگه چک توسط صادرکننده در سامانه یکپارچه بانک مرکزی (سامانه صیاد) است و امکان انتقال چک به شخص دیگر توسط دارنده تا قبل از تسویه، صرفاً با ثبت هویت گیرنده جدید برای همان شناسه یکتای چک در سامانه صیاد امکان‌پذیر خواهد بود.

سامانه صیاد به‌گونه‌ای است که در صورت وجود چک برگشتی رفع سوءاثر نشده در سابقه صادرکننده، اجازه صدور برگه چک جدید برای وی داده نخواهد شد. با اجرای این قانون اعتبار چک صرفاً متکی بر لاشه کاغذی نیست و با پشتیبان‌گیری و ثبت اطلاعات مندرج در چک در سیستم متمرکز بانک مرکزی، اعتبار چک افزایش‌ می‌یابد و نگرانی در خصوص از بین رفتن آن در حوادثی از قبیل سیل و زلزله وجود نخواهد داشت. همچنین، وقوع جرائمی چون جعل و سرقت چک به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌یابد و بعضاً موضوعیت نخواهند داشت. از طرف دیگر با‌توجه‌به منوط شدن صدور چک به ثبت اطلاعات آن در سامانه، امکان نظارت بر لحظه صدور برگه چک و کنترل افراد پرخطر برای بانک مرکزی فراهم می‌شود.

ابزارهای ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد طبق قانون چک جدید

برای ثبت، تایید و انتقال چک در سامانه صیاد مشتریان بانکی می‌توانند از ابزارهای مختلفی کمک بگیرند. موبایل‌بانک‌ها و اینترنت‌بانک‌ها ازجمله بهترین ابزارها برای ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد هستند. از طریق این برنامه‌ها امکان ثبت صدور، تایید دریافت و انتقال چک‌های صیادی در سامانه صیاد وجود دارد. اگر صادرکنندگان چک به ابزارهای آنلاین برای ثبت اطلاعات چک دسترسی ندارند، باید برای ثبت چک به یکی از شعب بانک صادرکننده دسته چک خود مراجعه کنند. دریافت‌کنندگان چک (ذی‌نفع) نیز برای تایید دریافت چک می‌توانند به یکی از شعب یکی از بانک‌هایی که در آن‌ها حساب فعال دارند مراجعه کنند.

با وجود این، پیشنهاد می‌کنیم حتما از روش‌های آنلاین برای ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد استفاده کنید؛ چراکه فرایندی بسیار ساده دارد که در مدت زمانی بسیار کوتاه از طریق گوشی‌های هوشمند قابل‌انجام است. به صاحبان شرکت‌های تجاری نیز پیشنهاد می‌کنیم با استفاده از نرم افزار حسابداری بازرگانی به امور مالی مجموعه خود سرعت ببخشند. استفاده از نرم‌افزارهای پیشرفته و به‌روز سرعت و دقت پیش‌برد امور مالی را به‌طرز شگفت‌انگیزی بالا می‌برد.

ایجاد امکان استعلام آنی وضعیت اعتباری صادرکننده چک براساس قوانین چک صیادی

مطابق ماده 8 قانون صدور چک، امکان استعلام آخرین وضعیت اعتباری صادرکننده چک شامل سقف اعتبار مجاز و سابقه چک‌های برگشتی در سه سال اخیر و میزان مانده تعهدات چک‌های تسویه نشده برای دریافت‌کننده به‌صورت آنی در سامانه صیاد فراهم شده است.

به‌این‌ترتیب گیرنده چک امکان ارزیابی ریسک معامله با فرد مقابل را خواهد داشت و سوءاستفاده افراد بدحساب و کلاهبردار از چک به میزان قابل‌توجهی کاهش خواهد یافت. همچنین از صدور چک‌هایی که احتمال برگشت خوردن آن‌ها بالاست نیز جلوگیری به عمل می‌آید.

نحوه استعلام و تایید دریافت چک های جدید در سامانه صیاد

امکان استعلام چک‌های صیادی از طریق تارنمای بانک مرکزی به نشانی www.cbi.ir فراهم شده است. بر این اساس مشتریان می‌توانند شناسه استعلام 16 رقمی مندرج در چک‌های صیادی را در بخش استعلام چک صیادی سایت بانک مرکزی وارد کرده و نسبت به اعتبارسنجی چک و وضعیت اعتباری صادرکننده چک به صورت رایگان و نامحدود اقدام کنند.

ثبت چک صیادی با موبایل بانک؛ قانون جدید چک صیادی

در راستای توسعه خدمات سامانه صدور یکپارچه الکترونیک دسته چک (صیاد) و با هدف ایجاد شفافیت در فضای کسب و کار از طریق ارائه خدمت استعلام مربوط به سوابق چک برگشتی مشتریان، اطلاع از وضعیت اعتباری صادرکننده چک صیادی با اخذ استعلام از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی بانک مرکزی قابل بهره‌برداری است. همچنین در سامانه پیامکی 701701 بانک مرکزی، میزان اعتبار صادر کننده چک با عنوان یک رنگ خاص به پیام‌دهنده اعلام می‌شود:

• وضعیت سفید: صادر کننده چک هیچ سابقه رفع سوءاثر نشده‌ای در داشتن چک برگشتی ندارد.
• وضعیت زرد: دارای 1 فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ 5 میلیون تومان تعهد برگشتی
• وضعیت نارنجی: 2 تا 4 فقره چک برگشتی با حداکثر مبلغ 20 میلیون تومان
• وضعیت قهوه‌ای: 5 تا 10 فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ 50 میلیون تومان
• وضعیت قرمز: بیشتر از 10 فقره چک برگشتی یا مبلغ بیش از 50 میلیون تومان

توجه داشته باشید برای استفاده از قابلیت استعلام چک از طریق ارسال پیامک به شماره 701701، باید کد «شناسه استعلام 16 رقمی*1*1» را به شماره ذکرشده ارسال کنید. این خدمات در راستای اجرای قانون جدید چک برگشتی صیادی بسیار کمک‌کننده خواهد بود. در کنار استفاده از این خدمات، به صاحبان کسب‌وکار و مدیران مالی مجموعه‌ها پیشنهاد می‌کنیم با بررسی قیمت برنامه حسابداری و تهیه بسته نرم‌افزاری موردنیاز خود، امور مالی و جمع‌آوری گزارشات را با دقت و سرعت بالا انجام دهند.

نکات تکمیلی درباره استعلام وضعیت اعتباری چک

پیش از بررسی وضعیت اعتباری چک و استعلام آن نکات زیر را مدنظر داشته باشید:

• هزینه هر استعلام موفق 3500 ریال است.
• هزینه اخذ شده، ارتباطی با تعداد پیام‌های پاسخ ارسال شده برای درخواست کننده استعلام ندارد.
• لازم است متن ارسالی جهت اخذ استعلام بدون هیچ‌گونه کاراکتر اضافی همچون خط فاصله و فقط به صورت عددی در قالب اعلام شده برای سامانه ارسال شود.
• در حال حاضر از هر شماره تلفن همراه تنها چهار استعلام در روز قابل اخذ است.
• چنانچه درخواست کننده استعلام قبل از تکمیل عملیات استعلام اقدام به ارسال استعلامات متعدد کند، نتیجه ارسال شده مربوط به آخرین شناسه استعلام اخذ ارسال شده خواهد بود.
• در خصوص اشخاص حقوقی فاقد شناسه ملی ثبت شده در پایگاه داده بانک مرکزی، امکان اخذ استعلام وجود نخواهد داشت. این موضوع در پیامک پاسخ با عبارت «شناسه ملی … قابلیت استعلام ندارد» اطلاع‌رسانی می‌شود.
• در خصوص برگ چک‌های متعلق به اشخاص حقیقی دارای حساب مشترک، وضعیت اعلام شده مربوط به فرد دارای بالاترین مبلغ و بیشترین تعداد چک برگشتی از بین صاحبان حساب خواهد بود.
• در‌صورتی‌که به هر دلیل اعم از به‌روزرسانی زیرساخت‌های اطلاعاتی تا مدت زمان 15 دقیقه پاسخی از مرکز صیاد دریافت نشود، نتیجه با پیامک «عدم امکان اخذ استعلام» به کاربر اعلام خواهد شد. بدیهی است کاربران می‌توانند در مقاطع زمانی بعدی نسبت به اخذ استعلام اقدام نمایند.

توجه داشته باشید که پیامک‌های اطلاع‌رسانی در خصوص استعلامات ارسال شده فقط با سرشماره 701701 به کاربران اطلاع‌رسانی می‌شود. بر این اساس ضروری است کاربران محترم در کنترل سرشماره پیامک‌های واصله دقت لازم را مبذول دارند. در مسائل مالی توجه به جزئیات یکی از کلیدی‌ترین مسائل به شمار می‌رود؛ در همین راستا، تهیه صورت مغایرت بانکی یکی از اصلی‌ترین وظایف حسابداران حرفه‌ای محسوب می‌شود.

استعلام چک های جدید صیادی با ارسال پیامک به سامانه 701701

حکم دادگاه برای صادرکننده چک بلامحل بدون رسیدگی ماهوی طبق قانون جدید چک صیادی

مطابق ماده 9 قانون صدور، دادگاه مکلف است بنا به درخواست دارنده چک در خصوص استیفا مبلغ چک، در صورت وجود شرایط زیر حسب مورد علیه صاحب حساب، صادرکننده یا هر دو اجرائیه صادر کند:

• ‌‌در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد.
• در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
• گواهی عدم پرداخت به جهت موضوع ماده 14

مطابق ماده 14 قانون صدور چک صادرکننده چک یا ذی‌نفع با قائم‌مقام قانونی آن‌ها با تصریح به اینکه چک مفقود یا سرقت یا جعل‌ شده یا از طریق کلاه‌برداری یا خیانت‌ در امانت یا جرائم دیگری تحصیل گردیده است، می‌تواند کتباً دستور عدم پرداخت وجه چک را به بانک بدهد.

اگر به‌عنوان صاحب یک فروشگاه یا حسابدار مشغول به فعالیت هستید، با استفاده از برنامه صندوق فروشگاهی به‌راحتی فاکتورهای فروش را ثبت کنید، موجودی انبار را بررسی کنید و با استفاده از گزارش‌های کاربردی فروش مجموعه را افزایش دهید.

مراحل نقد کردن و پیگیری قضایی طبق قانون چک برگشتی صیادی

شیوه جدید به این صورت است که دارنده چک برگشتی در ابتدا به بانک مراجعه می‌کند و از بانک تقاضای صدور گواهی‌نامه عدم پرداخت، ثبت آنی اطلاعات چک در سامانه چک‌های برگشتی بانک مرکزی و درج «کد رهگیری» روی گواهی‌نامه مذکور آن می‌کند. با بخشنامه‌ای که بانک مرکزی در تاریخ 28 اسفندماه سال 1397 صادر کرد، دستور درج کد رهگیری در تمامی گواهی‌نامه‌های عدم پرداخت چک‌های برگشتی، به تمامی بانک‌های کشور ابلاغ شد.

سپس به دفاتر خدمات الکترونیک قوه قضائیه رفته و شکایت خود را در آنجا ثبت می‌کند. بعد از ثبت شکایت، طی مدت کوتاهی قاضی پرونده، ظاهر چک را بررسی می‌کند؛ اگر سه شرط اصلی‌ که در متن قانون ذکر شده است در ظاهر چک رعایت شده باشد، اجرائیه را صادر می‌کند.

از لحظه صدور اجرائیه 10 روز به صادرکننده چک برگشتی مهلت داده می‌شود که مطالبات خود را پرداخت کند، در غیر این صورت از طریق قانون «نحوه اجرای محکومیت‌های مالی» با صادرکننده چک برگشتی، برخورد می‌شود. برای جلوگیری از برگشت خوردن چک باید به‌خوبی با قوانین بانکی آشنایی داشته باشید. اگر دسته چک ندارید برای انجام مبادلات بانکی می‌توانید از چک بین بانکی استفاده کنید. با مطالعه مقاله «چک بین بانکی چیست»، اطلاعات کاملی درباره این نوع چک به دست می‌آورید.

قوانین لازم‌الاجرا برای صادرکنندگان چک برگشتی؛ قانون جدید چک برگشتی 1400

برای افرادی که چک برگشت خورده داشته باشند، محدودیت‌هایی اعمال می‌شود که عبارت‌اند از:

• ‌عدم افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید
• ممنوعیت ارائه دسته چک جدید در سامانه صیاد
• پرداخت مبلغ کسری چک از وجوه تمامی حساب‌ها و کارت‌های بانکی صادرکننده چک
• عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی و ریالی
• عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت‌نامه‌های ارزی یا ریالی
• مسدود کردن وجوه کلیه حساب‌ها و کارت‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانک یا موسسه اعتباری دارد به میزان کسری مبلغ چک به ترتیب اعلامی از سوی بانک مرکزی

در نظر داشته باشید که کلیه محدودیت‌های مربوط به صادرکننده چک تا زمان پرداخت وجه چک و تایید آن در سامانه صیاد به قوت خود باقی خواهد بود. 

قانون جدید چک برگشتی صیادی برای دارندگان چک برگشت خورده

پیش‌بینی مسئولیت و مجازات برای بانک‌ها و کارمندان براساس قوانین جدید چک در تخلفات مرتبط با چک

مطابق تبصره 5 ماده 5 مکرر قانون که در ماده 4 قانون جدید چک مورد‌اشاره قرار گرفته است، بانک مسئول جبران خساراتی خواهد بود که از عدم انجام تکالیف مقرر در این ماده و تبصره‌های آن به اشخاص ثالث وارد شده است. مسئول شعبه هر بانکی که به تکالیف مقرر در این ماده و تبصره‌های آن عمل نکند، یا از ارائه اطلاعات لازم برای تشکیل بانک اطلاعات الکترونیکی موضوع ماده 21 به بانک مرکزی خودداری کند، حسب مورد با‌توجه‌به شرایط، امکانات، دفعات و مراتب به مجازات مقرر در ماده (٩) (قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب 1372/9/7) محکوم می‌شوند.

شفافیت اقتصادی؛ مهم‌ترین دستاورد اجرای قوانین جدید چک در جامعه

ساماندهی صدور دسته‌چک با راه‌اندازی سامانه صیاد و پیوستن تمامی بانک‌ها به آن، برقراری نسبی تقارن اطلاعات در زمان صدور چک برای گیرنده از طریق راه‌اندازی سامانه استعلام پیامکی سوابق چک برگشتی و ایجاد فرایند جدید مطالبه وجه چک از طریق صدور اجرائیه دادگاه علیه صادرکننده چک برگشتی بدون رسیدگی ماهوی ظرف کمتر از 20 روز، اهم اقدامات صورت گرفته در راستای اجرای قانون جدید چک 1400 بوده است. این اقدامات تعداد چک‌های برگشتی و مبلغ آن‌ها را با کاهش چشمگیری روبه‌رو کرده که در راستای شفافیت اقتصادی دستاورد بسیار بزرگی محسوب می‌شود.

اگر سوالی درباره قانون چک های جدید و سامانه صیاد دارید، در قسمت نظرات مطرح کنید. کارشناسان سپیدار با شکیبایی شما را به‌طورکامل راهنمایی می‌کنند. 

سوالات متداول

قانون جدید چک از چه زمانی اجرا می‌شود؟

قانون چک جدید از ابتدای سال ۱۴۰۰ به‌طوررسمی به اجرا درآمد. براساس این قانون ثبت چک‌های صیادی در سامانه صیاد اجباری است.

چطور به سامانه صیاد دسترسی داشته باشم؟

برای دسترسی به سامانه صیاد به‌راحتی می‌توانید از طریق موبایل ‌بانک یا اینترنت‌بانک، برنامه‌های بانکی موبایلی، خودپردازها و مراجعه حضوری به شعب بانک‌ها دسترسی داشته باشید. از طریق سامانه پیامکی 701701 نیز به سامانه صیاد دسترسی خواهید داشت.

قانون جدید چک برگشتی صیادی چیست؟

براساس قانون جدید چک برگشتی صیادی، افرادی که سابقه چک برگشتی سوءاثرنشده دارند، حق دریافت دسته چک جدید نخواهند داشت. همچنین، عدم امکان افتتاح حساب جدید، عدم امکان دریافت کارت بانکی جدید، عدم امکان دریافت تسهیلات بانکی،  عدم امکان دریافت ضمانت‌‌نامه‌های ریالی و ارزی، عدم امکان گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی، ممنوعیت ارائه دسته چک جدید در سامانه صیاد و مسدود کردن وجوه کلیه حساب‌ها و کارت‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده چک که تحت هر عنوان نزد بانک یا موسسه اعتباری دارد، ازجمله محدودیت‌های سنگین برای دارندگان چک‌های برگشتی است.